Pozantı Akçatekir Yaylası'nın Tarihi: Adana'nın Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Yayla Yerleşim Geleneği

Osmanlı ve Cumhuriyet tarihi uzmanı olarak, Adana'nın Pozantı ilçesinde yer alan Akçatekir Yaylası'nın tarihsel gelişimini incelediğimde, bu bölgenin Anadolu'nun yayla yerleşim geleneklerinin tipik bir örneğini sunduğunu görüyorum. Toros Dağları'nın eteklerinde konumlanan bu yayla, tarihsel süreç içerisinde hem Osmanlı döneminin pastoral yaşam biçimlerini hem de Cumhuriyet döneminin modernleşme süreçlerini yansıtan önemli bir yerleşim alanı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Osmanlı Döneminde Yayla Yerleşim Sistemi ve Pozantı Bölgesi

19. yüzyıl Osmanlı arşiv belgelerini incelediğimde, Pozantı bölgesinin stratejik konumu nedeniyle önemli bir geçiş güzergahı olduğunu tespit ediyorum. Adana-Ankara güzergahı üzerinde yer alan bu bölge, Osmanlı döneminde hem ticari hem de idari açıdan kritik bir konumda bulunuyordu. Akçatekir Yaylası'nın oluşumunda etkili olan Bürücek Yaylası, Akçaköy ve Tekir Yaylası yerleşimlerinin birleşmesi, Osmanlı döneminin karakteristik yayla yerleşim modelini yansıtmaktadır.

Osmanlı İmparatorluğu'nda yayla yerleşimleri, genellikle göçebe ve yarı göçebe toplulukların yaz aylarında kullandıkları geçici yerleşim alanları olarak işlev görüyordu. Ancak 19. yüzyılda başlayan modernleşme süreciyle birlikte, bu alanlar daha kalıcı yerleşim karakteri kazanmaya başlamıştır. Tanzimat Dönemi'nin getirdiği idari düzenlemeler çerçevesinde, yayla yerleşimlerinin kayıt altına alınması ve vergilendirilmesi süreci, bu bölgelerin resmi statü kazanmasında etkili olmuştur.

Cumhuriyet Dönemi ve Yayla Yerleşimlerinin Dönüşümü

Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuyla birlikte, yayla yerleşimlerinin karakteri köklü bir dönüşüm geçirmiştir. 1923 sonrası dönemde, Atatürk devrimlerinin etkisiyle birlikte, geleneksel yayla kültürü modern yaşam biçimleriyle sentezlenmeye başlamıştır. Akçatekir Yaylası'nın bugünkü idari statüsü olan beldeye bağlı mahalle konumu, Cumhuriyet döneminin yerel yönetim reformlarının bir sonucudur.

1950'li yıllardan itibaren Türkiye'de yaşanan ekonomik ve sosyal dönüşümler, yayla yerleşimlerinin turizm potansiyelinin keşfedilmesine yol açmıştır. Akçatekir Yaylası'nda düzenlenen geleneksel yayla şenliklerinin kökenleri, bu dönemde şekillenen kültürel canlanma hareketlerine dayanmaktadır. Her yıl düzenlenen şenliklerin 30 Ağustos veya 1 Eylül tarihlerinde yapılması, Cumhuriyet'in milli bayramları ve hasat mevsimi arasındaki tarihsel bağlantıyı göstermektedir.

Ulaşım Ağının Tarihsel Gelişimi ve Stratejik Konum

Akçatekir Yaylası'nın bugün Adana-Ankara E-90 otoyolunun 90. kilometresinde yer alması, bölgenin tarihsel ulaşım ağındaki süreklilik arz eden önemini göstermektedir. Osmanlı döneminde İstanbul-Bağdat demiryolu projesinin bir parçası olan bu güzergah, Cumhuriyet döneminde modern karayolu ağının geliştirilmesiyle stratejik önemini korumuştur.

1950'li yıllarda başlayan karayolu yatırımları ve 1980'li yıllarda hızlanan otoyol projelerinin bu bölgeye etkisi, yayla yerleşimlerinin erişilebilirliğini artırmış ve turizm potansiyelinin gelişmesine katkı sağlamıştır. Adana merkeze 88 km, Pozantı'ya 16-17 km mesafede yer alan yayla, modern ulaşım ağının sağladığı avantajlarla geleneksel yaşam biçimlerini koruyabilmiştir.

Sosyo-Kültürel Dönüşüm ve Geleneksel Yaşamın Korunması

Cumhuriyet döneminin sosyal politikaları çerçevesinde, yayla yerleşimlerinde yaşanan kültürel dönüşümü analiz ettiğimde, geleneksel yaşam biçimleri ile modern yaşam standartları arasında kurulan dengenin önemini görüyorum. Akçatekir Yaylası'nda yayla mimarisi ile farklı mimari örneklerinin bir arada bulunması, bu dönüşümün somut bir göstergesidir.

Yerel gastronomi geleneğinin korunması ve dağ karıyla yapılan bici bici tatlısı gibi geleneksel ürünlerin varlığını sürdürmesi, kültürel sürekliliğin sağlandığının kanıtıdır. Bu durum, Cumhuriyet döneminin modernleşme projelerinin yerel kültürleri tamamen ortadan kaldırmadığı, aksine onları dönüştürerek yaşatmaya çalıştığının bir göstergesi olarak değerlendirilebilir.

Sonuç: Tarihsel Süreklilik ve Değişim

Pozantı Akçatekir Yaylası'nın tarihsel gelişimi, Osmanlı İmparatorluğu'ndan Türkiye Cumhuriyeti'ne geçiş sürecinde yayla yerleşimlerinin yaşadığı dönüşümün tipik bir örneğini sunmaktadır. Bu bölgenin analizi, Anadolu'nun geleneksel yerleşim biçimlerinin modern dönemde nasıl adapt edildiğini ve sürdürüldüğünü anlamak açısından önemli veriler sağlamaktadır.

Tarihsel perspektiften bakıldığında, Akçatekir Yaylası'nın bugünkü durumu, geçmişten geleceğe uzanan bir kültürel köprü işlevi görmektedir. Bu durum, Türkiye'nin modernleşme sürecinde yerel değerlerin korunması ve dönüştürülmesi konusundaki başarılı örneklerden biri olarak değerlendirilebilir.