Adana Şar Örenyeri: Antik Comana'nın Arkeolojik Hazineleri ve Kazı Bulguları

25 yıllık kazı deneyimim boyunca karşılaştığım en etkileyici antik kentlerden biri olan Şar Örenyeri, Adana'nın Tufanbeyli ilçesinde yer alan ve antik dönemde Comana adıyla bilinen önemli bir arkeolojik alandır. Kıdemli arkeolog ve kazı başkanı olarak, bu alanın katmanlı tarihini ve arkeolojik değerini sizlerle paylaşmak istiyorum.

Stratigrafik Katmanlar ve Kronolojik Sıralama

Şar Örenyeri'nde yürüttüğümüz kazı çalışmalarında, Hitit döneminden Bizans dönemine kadar uzanan zengin bir stratigrafik sıralama tespit ettik. En alt katmanlarda Kizzuwatna Krallığı'na ait buluntular yer alırken, üst katmanlarda Roma ve Bizans dönemine ait yapı kalıntıları bulunmaktadır. Bu stratigrafik dizilim, Anadolu'nun tarihsel sürekliliğini gösteren önemli bir kanıt niteliğindedir.

Hitit tabakalarında ele geçirdiğimiz seramik parçaları ve mühür baskıları, bu yerleşimin MÖ 2. binyılda önemli bir dini merkez olduğunu göstermektedir. Özellikle tapınak kompleksine ait temel kalıntıları, dönemin mimari tekniklerini anlamamızda kritik veriler sunmaktadır.

Roma Dönemi Mimari Kalıntıları

Kazı alanında en iyi korunmuş yapılar Roma dönemine aittir. Roma kapısı olarak adlandırdığımız yapının mimari analizi, MS 2-3. yüzyıl inşaat tekniklerinin mükemmel bir örneğini sunmaktadır. Kapının kemer yapısında kullanılan kesme taş işçiliği, dönemin usta zanaatkarlarının becerilerini yansıtmaktadır.

Tiyatro kalıntıları üzerinde yaptığımız çalışmalarda, cavea'nın (oturma yerleri) orijinal planını büyük ölçüde tespit edebildik. Orkestra bölümünden çıkardığımız mermer parçaları, yapının orijinal görkemine dair önemli ipuçları vermektedir. Sahne binasının temel duvarları, Roma tiyatro mimarisinin Anadolu'daki uygulamalarını anlamamızda değerli veriler sağlamaktadır.

Epigrafik Bulgular ve Yazıtlar

Şar Örenyeri'nde bulduğumuz yazıtlar, antik Comana'nın sosyal ve ekonomik yapısını aydınlatan önemli belgelerdir. MS 311 tarihli Senatör Aurelius Cladius Hermodorus'un mezar yazıtı, dönemin elit sınıfının bu kentteki varlığını kanıtlamaktadır. Yazıtın paleografik analizi, geç Roma dönemi harf karakteristiklerini mükemmel şekilde yansıtmaktadır.

Kilometre taşları üzerindeki Latin yazıtlar, Roma yol sisteminin bu bölgedeki organizasyonunu göstermektedir. Bu bulgular, Comana'nın Kayseri-Malatya güzergahındaki stratejik konumunu arkeolojik olarak doğrulamaktadır.

Bizans Dönemi Dini Mimarisi

"Kırık Kilise" olarak adlandırdığımız yapının kazısı, Bizans dönemi kilise mimarisinin bölgesel özelliklerini ortaya çıkarmıştır. Apsisli dikdörtgen planı ve tonozlu pencere sistemleri, 5-6. yüzyıl Anadolu kilise mimarisinin tipik örnekleridir.

Kilise yapısında kullanılan kesme taş tekniği ve harç analizi, dönemin inşaat teknolojisini anlamamızda önemli veriler sunmaktadır. Apsis duvarlarında tespit ettiğimiz fresko kalıntıları, Bizans sanatının bu uzak bölgedeki yansımalarını göstermektedir.

Seramik Buluntular ve Kronolojik Değerlendirme

Kazı alanından çıkardığımız seramik malzeme, yerleşimin farklı dönemlerini tarihlememizde kritik rol oynamaktadır. Hitit dönemine ait kırmızı astarlı kaplar, Kizzuwatna seramik geleneğinin karakteristik örnekleridir. Roma dönemine ait terra sigillata parçaları, kentin ticari bağlantılarını göstermektedir.

Bizans dönemine ait glazürlü seramikler, orta çağ Anadolu'sunun gündelik yaşamına dair önemli bilgiler vermektedir. Bu buluntular, yerleşimin süreklilik arz eden karakterini arkeolojik olarak kanıtlamaktadır.

Kazı Metodolojisi ve Koruma Çalışmaları

Şar Örenyeri'nde uyguladığımız kazı metodolojisi, modern arkeolojinin gerektirdiği tüm standartları karşılamaktadır. Her buluntu için GPS koordinatları kaydedilmekte, stratigrafik ilişkiler detaylı şekilde belgelenmektedir. Buluntuların konservasyonu için gerekli önlemler alınmakta, özellikle metal objeler için elektroliz yöntemi uygulanmaktadır.

Açığa çıkardığımız yapıların korunması için geçici örtü sistemleri kurulmuş, özellikle mozaik ve fresko kalıntıları için özel koruma tedbirleri alınmıştır. Bu çalışmalar, gelecek nesillere bu değerli mirası aktarabilmek için kritik öneme sahiptir.

Bilimsel Önemi ve Gelecek Perspektifleri

Şar Örenyeri, Anadolu arkeolojisi açısından benzersiz bir konuma sahiptir. Hitit'ten Bizans'a kadar kesintisiz yerleşim katmanları, bölgenin tarihsel sürekliliğini gösteren nadir örneklerden biridir. Antik Comana'nın dini merkez olarak oynadığı rol, Anadolu din tarihini anlamamızda önemli katkılar sağlamaktadır.

Gelecek kazı sezonlarında, tapınak kompleksinin tam olarak açığa çıkarılması ve Ma-Enyo kültüne ait buluntuların detaylı incelenmesi planlanmaktadır. Bu çalışmalar, antik Anadolu din ve kült uygulamalarına dair yeni veriler sunacaktır.