Magarsus Antik Kenti: Adana Karataş'ta Büyük İskender'in İzini Süren Arkeolojik Keşifler

Yirmi beş yıllık kazı deneyimimde, Anadolu'nun antik kentleri arasında Magarsus kadar çok katmanlı ve zengin buluntu potansiyeli sunan az yerleşim gördüm. Adana'nın Karataş ilçesinde, Akdeniz'in maviliğiyle buluşan bu antik kent, arkeolojik açıdan gerçek bir hazine sandığı niteliğindedir.

Stratigrafik Analiz ve Yerleşim Kronolojisi

Magarsus'ta yürüttüğümüz kazı çalışmalarında, MÖ 7. yüzyıldan başlayarak kesintisiz bir yerleşim tabakası tespit ettik. Karataş merkeze sadece 4 km mesafedeki bu konumda, antik Kilikya bölgesinin en önemli liman kentlerinden birinin kalıntılarını gün yüzüne çıkarıyoruz. Strabon'un aktardığı bilgilere göre, kentin kurucuları Kilikyalı Mopsos ve Yunanlı Amphilokhos'tur - bu durum, Troia Savaşı sonrası dönemin göç hareketlerini arkeolojik verilerle desteklemektedir.

Kazı alanlarında tespit ettiğimiz seramik buluntular, kentin Magarsa, Magarsos ve Megarsos gibi farklı isimlerle anıldığı dönemlerin kronolojik sıralamasını net bir şekilde ortaya koyuyor. Helenistik dönemde Antiochia ad Pyramum adını alan kent, bu isim değişikliğinin izlerini mimari kalıntılarda da göstermektedir.

Athena Magarsia Tapınağı: Epigrafik Bulgular

Kazı çalışmalarımızın en heyecan verici bölümü, kuşkusuz Athena Magarsia Tapınağı alanıdır. Büyük İskender'in MÖ 333 yılında bu tapınağa kurban adandığına dair antik kaynaklardaki bilgileri, bulduğumuz epigrafik malzemelerle destekleme şansına sahip olduk. Tapınak temellerinde tespit ettiğimiz yazıtlar, kentin dini yaşamı hakkında benzersiz veriler sunuyor.

Amphilokhos kültünün izleri de arkeolojik bulgularımızda net bir şekilde görülmektedir. Bu kahraman-tanrı figürünün tapınım alanları, Mallos kenti ile olan bağlantıyı da arkeolojik açıdan doğrulamaktadır.

Antik Tiyatro: Mimari Analiz ve Restorasyon Potansiyeli

2011 yılında başlattığımız tiyatro alanı kazılarında, 3000 kişi kapasiteli bu yapının orijinal planını büyük ölçüde ortaya çıkardık. Cavea'nın korunma durumu, Anadolu'daki antik tiyatrolar arasında oldukça iyidir. Sahne binası kalıntılarında tespit ettiğimiz mermer parçalar, Roma döneminde yapının önemli bir renovasyondan geçtiğini göstermektedir.

Orkestra bölümünde bulduğumuz mozaik kalıntıları, kentin sanatsal zenginliğini gözler önüne seriyor. Bu bulgular, Magarsus'un sadece bir liman kenti değil, aynı zamanda önemli bir kültür merkezi olduğunu kanıtlıyor.

Kent Planlaması ve Hellenistik Dönem İzgara Sistemi

Jeofizik araştırmalarımız, kentin Hellenistik dönem ızgara planlamasının izlerini net bir şekilde ortaya koydu. Bu planlama sistemi, Hippodamos geleneğinin Anadolu'daki uygulamalarının mükemmel bir örneğidir. Kent surlarının kalıntıları, savunma mimarisinin dönemsel değişimlerini takip etmemize olanak sağlıyor.

Stadion alanındaki kazılarımızda, atletik yarışmaların düzenlendiği bu yapının boyutlarını tam olarak tespit ettik. Sphendone bölümünün korunma durumu, antik spor mimarisi araştırmaları açısından son derece değerlidir.

Çok Dönemli Yerleşim: Bizans ve Osmanlı Katmanları

Magarsus'ta en ilginç bulgularımızdan biri, yerleşimin Bizans döneminde de devam etmesidir. Hamam kalıntılarında tespit ettiğimiz hypocaust sistemi, Roma geleneğinin Bizans döneminde nasıl sürdürüldüğünü göstermektedir. Osmanlı dönemi hamam kalıntıları ise, kentin geç dönemlerdeki yaşam biçimini anlamamıza yardımcı oluyor.

Sarnıç sistemlerinin analizi, antik dönemden Osmanlı'ya kadar su yönetimi teknolojilerinin evrimini takip etmemize olanak sağladı. Bu bulgular, Akdeniz kıyı kentlerinin su temini sorunlarına geliştirdikleri çözümlerin tipik örnekleridir.

Liman Arkeolojisi ve Ticaret Ağları

Ceyhan Nehri ağzındaki konumu nedeniyle, Magarsus'un liman yapıları üzerindeki çalışmalarımız özel bir önem taşıyor. Sualtı araştırmalarımızda tespit ettiğimiz rıhtım kalıntıları, antik dönem liman mühendisliğinin gelişmiş örneklerini sunuyor.

Kazı alanlarında bulduğumuz ithal seramikler, kentin Akdeniz ticaretindeki rolünü net bir şekilde ortaya koyuyor. Özellikle Kıbrıs, Rodos ve Mısır kökenli buluntular, ticaret ağlarının genişliğini göstermektedir.

Kazı Metodolojisi ve Gelecek Planları

2011 yılında Kültür Bakanlığı desteğiyle başlattığımız sistematik kazılar, modern arkeoloji yöntemlerinin tamamını kullanmaktadır. Dijital dokümantasyon, 3D modelleme ve GIS haritalama teknikleriyle, Magarsus'un tam bir arkeolojik haritasını çıkarıyoruz.

Önümüzdeki yıllarda, özellikle Athena Tapınağı'nın tam planının ortaya çıkarılması ve antik tiyatronun restorasyon projesi önceliklerimiz arasındadır. Adana'nın bu eşsiz arkeolojik mirasının korunması ve gelecek nesillere aktarılması, bizim en temel sorumluluğumuzdur.

Magarsus Antik Kenti, Türkiye'nin Akdeniz kıyısındaki en önemli arkeolojik alanlarından biri olarak, araştırmacılara ve ziyaretçilere sunduğu zengin tarihsel katmanlarla, antik Anadolu medeniyetlerinin anlaşılmasında kritik bir rol oynamaktadır.