Antalya Kekova Adası: Demre'nin Batık Kent Hazinesi

Antalya'nın Demre ilçesi açıklarında, Akdeniz'in turkuaz sularının altında, Türkiye'nin en etkileyici su altı arkeoloji alanlarından biri sessizce yatıyor. Kekova Adası, antik adıyla Dolichiste, sadece bir coğrafi oluşum değil, aynı zamanda MS 2. yüzyılda yaşanan yıkıcı depremlerle suların altına gömülmüş bir medeniyetin somut tanığıdır. Antalya'nın yaklaşık 200 km batısında, Kaş-Kekova Özel Çevre Koruma Bölgesi içinde yer alan bu 7.5 km uzunluğundaki ada, arkeoloji ve doğa koruma açısından eşsiz bir laboratuvar niteliği taşımaktadır.

Batık Kentin Arkeolojik Anatomisi

Kekova Adası'nın kuzey kıyılarında, teknelerden bakıldığında bile kolayca seçilebilen yapı kalıntıları, su altı arkeolojisi açısından olağanüstü bir veri seti sunmaktadır. Batık Kent olarak bilinen Dolichiste yerleşimi, MS 2. yüzyılda meydana gelen tektonik hareketler sonucu kısmen suların altında kalmıştır. Bu doğal afet, aynı zamanda arkeologlar için bir zaman kapsülü yaratmış; kentsel dokuyu, mimari planlamayı ve gündelik yaşam izlerini olduğu gibi korumuştur.

Su altında ve kıyı şeridinde görülebilen kalıntılar arasında şunlar öne çıkmaktadır:

• Dükkan temelleri: Ticari yapıların duvar izleri ve zemin döşemeleri
• Konut yapıları: Ev temellerinin net hatları ve oda bölümlemeleri
• Merdiven basamakları: Kıyıdan suya inen erişim yolları
• Kanalizasyon sistemleri: Antik dönem altyapı mühendisliğinin izleri
• Amforalar: Ticaret ve depolama kapları

Bu buluntular, antik dönem kentsel planlamasının ne denli gelişmiş olduğunu gözler önüne sermektedir. Özellikle kanalizasyon sistemlerinin varlığı, Roma İmparatorluk dönemi kentlerinin altyapı standartlarına uygun bir yerleşim olduğunu kanıtlamaktadır.

Likya Uygarlığı İzleri ve Çevre Yerleşimler

Kekova bölgesi, yalnızca batık kentle sınırlı değildir; Likya Birliği'nin önemli şehirlerini barındıran geniş bir arkeolojik peyzajın parçasıdır. Adanın karşısında, ana karada yer alan Simena (bugünkü Kaleköy), bölgenin en iyi korunmuş antik yerleşimlerinden biridir. Orta Çağ kalesi, kayaya oyulmuş 300 kişilik tiyatrosu ve tapınak kalıntılarıyla Simena, Likya mimarisinin karakteristik özelliklerini sergiler.

Bölgenin en çarpıcı arkeolojik unsurlarından biri, su içinde ve karada görülen Likya tipi lahitlerdir. Bu mezar anıtları, Likya uygarlığının ölü gömme gelenekleri ve inanç sistemleri hakkında değerli bilgiler sunmaktadır. Lahitlerin bazılarının doğrudan su içinde yer alması, kıyı çizgisinin antik dönemden bu yana ne kadar değiştiğinin somut kanıtıdır.

Kekova çevresindeki diğer önemli antik yerleşimler arasında Teimussa (Üçağız) ve Aperlai de bulunmaktadır. Bu kentler, Likya Birliği'nin siyasi ve ekonomik yapısını anlamak için kritik öneme sahiptir.

Tersane Koyu ve Bizans Dönemi Buluntuları

Adanın kuzeybatısında yer alan Tersane Koyu (Xera), antik dönemde gemi inşa faaliyetlerinin yürütüldüğü bir alan olarak değerlendirilmektedir. Koydaki yapı kalıntıları, özellikle kilise ve şapel temelleri, bölgenin Bizans dönemindeki önemini ortaya koymaktadır.

Tarihsel kayıtlar, Dolichiste'nin MS 2. yüzyıl depremlerinden sonra terk edilmediğini, aksine Bizans döneminde yeniden kurulup geliştiğini göstermektedir. Tersane Koyu'ndaki dini yapılar, bu yeniden canlanma döneminin mimari izleridir. Ancak Arap istilaları, bölgenin kalıcı olarak terk edilmesine neden olmuştur.

Tersane Koyu'nun arkeolojik önemi, sadece yapı kalıntılarıyla sınırlı değildir. Korunmuş kıyı çizgisi ve doğal liman özellikleri, antik dönem denizcilik faaliyetlerinin nasıl organize edildiğini anlamak için önemli ipuçları sunmaktadır.

Koruma Önlemleri ve Ziyaret Koşulları

Kekova Adası ve çevresi, 2000 yılından bu yana UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer almaktadır. Bu statü, bölgenin evrensel değerinin uluslararası düzeyde tanındığını göstermektedir. Ancak bu değerli arkeolojik mirasın korunması için katı önlemler gereklidir.

En önemli koruma tedbiri, batık şehir üzerinde yüzme ve dalış yasağıdır. Ziyaretçiler, antik kalıntıları yalnızca teknelerden izleyebilmektedir. Bu kısıtlama, yapıların fiziksel bütünlüğünü korumak ve izinsiz buluntu çıkarılmasını önlemek amacıyla uygulanmaktadır. Yüzme molaları, Tersane Koyu ve Akvaryum Koyu gibi arkeolojik kalıntı içermeyen noktalarda verilmektedir.

Adaya ulaşım yalnızca deniz yoluyla mümkündür. Tekne turları genellikle Demre (Çayağzı) veya Kaş limanlarından başlamaktadır. Kano kiralama seçeneği de mevcuttur ve bu yöntem, batık kenti daha yakından inceleme fırsatı sunmaktadır.

Ekolojik Zenginlik ve Biyolojik Çeşitlilik

Kekova'nın arkeolojik değeri kadar ekolojik zenginliği de dikkate değerdir. Kaş-Kekova Özel Çevre Koruma Bölgesi içinde yer alan ada, 26'sı endemik olmak üzere 272 bitki türüne ev sahipliği yapmaktadır. Bu botanik çeşitlilik, Akdeniz ekosisteminin korunması açısından kritik öneme sahiptir.

Bölgede tespit edilen fauna da oldukça zengindir:

• 20 memeli türü: Yaban keçisi ve yaban domuzu gibi
• 96 kuş türü: Göç yolları üzerinde önemli bir durak
• Deniz kaplumbağaları:Caretta caretta türü sıklıkla gözlemlenmektedir

Adanın dağlık yapısı (en yüksek noktası 180 m) ve yerleşime elverişsiz olması, doğal habitatların bozulmadan korunmasını sağlamıştır. Bu durum, arkeolojik sit alanlarının aynı zamanda biyolojik çeşitlilik koridorları olarak işlev görebileceğini göstermektedir.

Arkeolojik Mirasın Geleceği

Kekova Adası, Türkiye'nin su altı arkeolojisi potansiyelini en iyi yansıtan alanlardan biridir. Batık kent, sadece turistik bir cazibe merkezi değil, aynı zamanda antik dönem deprem etkileri, kıyı çizgisi değişimleri ve kentsel doku çalışmaları için eşsiz bir araştırma sahasıdır.

Bölgenin tarihsel önemi, modern dönemde de devam etmiştir. Balkan Savaşı sırasında (1913), Rauf Orbay komutasındaki Hamidiye Kruvazörü, düşman güçlerinden gizlenmek için Kekova'nın doğal yapısından faydalanmıştır. İtalyan işgali sonrası 1932 yılında imzalanan anlaşmayla adanın Türkiye'ye bırakılması, bölgenin jeopolitik önemini de ortaya koymaktadır.

Günümüzde Kekova, arkeoloji, ekoloji ve sürdürülebilir turizm arasındaki hassas dengenin nasıl kurulabileceğine dair önemli dersler sunmaktadır. Koruma önlemleri sayesinde, gelecek nesiller de bu eşsiz arkeolojik mirası deneyimleme fırsatına sahip olacaktır. Adanın 7.5 km uzunluğundaki kıyı şeridi boyunca uzanan kalıntılar, Likya uygarlığının ve Roma İmparatorluğu'nun Akdeniz havzasındaki izlerini takip etmek isteyenler için vazgeçilmez bir duraktır.