Antalya Kekova Adası: Demre'nin Tektonik Geçmişle Yoğrulmuş Batık Hazinesi

Antalya'nın Demre ilçesine bağlı Kekova Adası, Akdeniz'in turkuaz sularının altında sakladığı jeolojik ve arkeolojik sırlarıyla jeoturizm meraklılarının ilgisini çeken eşsiz bir destinasyondur. Antalya'nın yaklaşık 200 km batısında, Fethiye'nin ise 250 km doğusunda konumlanan bu ada, kıyıya paralel uzanan 7.5 km uzunluğunda ve en geniş noktasında 1.8 km genişliğinde bir jeomorfolojik yapıya sahiptir. Antik adı Dolichiste olan bu bölge, Kaş-Kekova Özel Çevre Koruma Bölgesi sınırları içinde yer alır ve Kaleköy (Simena) ile Üçağız (Theimussa) açıklarında pitoresk bir manzara sunar.

Tektonik Geçmiş ve Batık Kentin Oluşumu

Kekova Adası'nın en büyüleyici özelliği, MS 2. yüzyılda yaşanan şiddetli depremler sonucunda denizin altında kalan antik kent kalıntılarıdır. Bu olaylar, bölgenin aktif tektonik yapısının doğrudan bir sonucudur. Akdeniz havzası, Afrika ve Avrasya levhalarının çarpışma zonu üzerinde yer aldığından, tarih boyunca önemli sismik aktivitelere sahne olmuştur. Adanın kuzey tarafında bulunan Batık Kent, bu tektonik hareketlerin neden olduğu kıyı çökmesi ve deniz seviyesi değişimlerinin dramatik bir örneğidir.

Depremler sırasında meydana gelen dikey yer değiştirmeler, antik Dolichiste kentinin önemli bir bölümünün sular altında kalmasına yol açmıştır. Bu süreç, jeoloji biliminde kıyı subsidansı olarak adlandırılır ve bölgenin jeomorfolojik evrimini anlamak için kritik öneme sahiptir. Bizans döneminde yeniden kurulup gelişen kent, Arap istilaları nedeniyle terk edilmiş ve doğal süreçlerin etkisiyle bugünkü halini almıştır.

Jeomorfolojik Yapı ve Kıyı Hattı Özellikleri

Kekova Adası, dağlık bir yapıya sahiptir ve en yüksek noktası 180 metre rakıma ulaşır. Bu yükseklik, adanın yerleşime elverişli olmamasının temel nedenlerinden biridir ve üzerinde günümüzde kimse yaşamamaktadır. Adanın jeomorfolojik karakterini belirleyen en önemli unsur, oluklu kıyı hattı yapısıdır. Bu özellik, karstik erozyon süreçlerinin ve dalga aşındırmasının uzun süreli etkileşiminin bir sonucudur.

Bölge, kıyıya yapışık bir boğaz oluşturarak uzanan, pitoresk adalar ve koylardan oluşan bir topluluk görünümündedir. Bu jeomorfolojik düzenleme, deniz seviyesi değişimleri ve tektonik hareketlerin ortak etkisiyle şekillenmiştir. Kaş-Kekova Özel Çevre Koruma Bölgesi içinde yer alan bu alan, çok önemli jeolojik oluşumlar barındırır ve doğal sit alanı statüsüyle korunmaktadır.

Su Altı Kalıntıları ve Jeolojik Tanıklıklar

Adanın kuzey kıyılarında, teknelerden bakıldığında berrak sularda görülebilen yapı kalıntıları, jeolojik süreçlerin tarihsel yapılar üzerindeki etkisini gözlemleme fırsatı sunar. Su içinde ve kıyıda dükkanlar, ev temelleri, merdiven basamakları, kanalizasyon sistemleri ve amforalar, antik dönemin günlük yaşamına dair somut kanıtlar olarak karşımıza çıkar. Bu kalıntılar, aynı zamanda deniz seviyesi değişimlerinin ve tektonik hareketlerin kronolojisini anlamak için önemli jeolojik işaretleyicilerdir.

Tersane Koyu (Xera), adanın kuzeybatısında yer alır ve antik dönemde tekne yapım yeri olduğu düşünülen bir bölgedir. Burada kilise ve şapel kalıntıları bulunur. Kaleköy'de (Simena) ise su içindeki Likya tipi lahitler, kaya mezarları ve kayaya oyulmuş 300 kişilik tiyatro gibi yapılar, bölgenin zengin jeolojik ve kültürel mirasını bir arada sergiler. Bu lahitlerin kayalara oyulması, bölgedeki kireçtaşı formasyonlarının işlenebilirliğini gösterir.

Bölge genelinde görülen kireçtaşı yapılar, Akdeniz havzasının sedimanter jeolojisinin tipik örnekleridir. Bu kayaçlar, milyonlarca yıl önce sığ deniz ortamlarında çökelen karbonat minerallerin zamanla sıkışması ve litifikasyonu sonucu oluşmuştur.

Ekolojik Zenginlik ve Biyoçeşitlilik

Kekova Adası'nın jeolojik yapısı, bölgenin ekolojik zenginliğini de doğrudan etkiler. Adada 26'sı endemik olmak üzere 272 bitki türü tespit edilmiştir. Bu biyoçeşitlilik, farklı jeolojik formasyonların yarattığı mikro habitat çeşitliliğinin bir sonucudur. Kireçtaşı kayalıklar, toprak oluşumu ve su tutma kapasitesi açısından belirli bitki türlerinin gelişimine olanak tanır.

Bölgede yaşayan fauna da dikkat çekicidir:

• Memeliler: Yaban keçisi ve yaban domuzu dahil 20 memeli türü
• Kuşlar: 96 farklı kuş türü
• Deniz Yaşamı: Caretta Caretta (deniz kaplumbağaları) sıklıkla gözlemlenir

Bu ekolojik zenginlik, adanın korunan alan statüsünün ne kadar önemli olduğunu gösterir. Jeolojik yapı ve biyolojik çeşitlilik arasındaki bu güçlü bağlantı, jeoturizm açısından bölgeyi daha da değerli kılar.

Jeoturizm Önerileri ve Ziyaret Bilgileri

Kekova Adası'na ve çevresindeki koylara ulaşım sadece deniz yoluyla sağlanır. Tekne turları genellikle Demre (Çayağzı) veya Kaş limanlarından kalkar. Kanoyla da bölge gezilebilir ve bu yöntem, batık kenti daha yakından inceleme fırsatı sunar. Ancak batık şehir üzerinde yüzmek ve dalış yapmak yasaktır; kalıntılar sadece tekneden izlenebilir. Yüzme molaları Tersane Koyu ve Akvaryum Koyu gibi izinli noktalarda verilir.

İlkbahar ve sonbahar ayları, yaz aylarındaki aşırı sıcak, sinek ve arı sorunlarından kaçınmak için daha uygun dönemlerdir. Kaleköy'e çıkıp kaleye tırmanmak, manzarayı seyretmek ve bölgenin jeomorfolojik yapısını farklı açılardan gözlemlemek önerilir. Bölgedeki bazı işletmelerde kart geçmeyebileceği için nakit para bulundurmak faydalıdır.

Jeolojik Miras ve Koruma Statüsü

Kekova Adası, Türkiye'nin tek batık kentine ev sahipliği yapmasıyla su altı arkeolojisinin ve jeolojik süreçlerin en etkileyici örneklerinden biridir. 2000 yılından bu yana UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer alan bölge, Likya Birliği şehirlerini (Simena, Teimussa, Aperlai, Dolichiste) kapsayan geniş bir tarihsel ve jeolojik alanı temsil eder.

Bölgenin siyasi tarihi de ilginçtir: İtalyan işgalinden sonra kime ait olacağı tartışılmış, 1932 yılındaki anlaşma ile Türkiye'ye bırakılmıştır. Balkan Savaşı sırasında (1913), Rauf Orbay komutasındaki Hamidiye Kruvazörü, düşmanı aldatmak ve dinlenmek için adanın yüksekliğinden faydalanarak Kekova'da gizlenmiştir. Bu olay, adanın jeomorfolojik yapısının stratejik önemini de gösterir.

Jeolojik Zaman Yolculuğunun Kapısı

Kekova Adası, tektonik süreçlerin, deniz seviyesi değişimlerinin ve karstik erozyon mekanizmalarının bir arada gözlemlenebileceği nadir destinasyonlardan biridir. Batık kent kalıntıları, sadece arkeolojik değil, aynı zamanda jeolojik bir laboratuvar işlevi görür. Bölgenin oluklu kıyı hattı, dağlık yapısı ve zengin biyoçeşitliliği, jeomorfolojik süreçlerin canlı yaşamı nasıl şekillendirdiğinin somut örnekleridir. Doğa tutkunları ve jeoturizm meraklıları için Kekova, milyonlarca yıllık jeolojik geçmişin ve insan medeniyetinin kesiştiği büyüleyici bir noktadır. Antalya, Demre'deki bu eşsiz alan, Türkiye'nin jeolojik mirasının korunması ve gelecek nesillere aktarılması açısından kritik öneme sahiptir.