Antalya Antiphellos Antik Kenti: Kaş'ın Denize Bakan Arkeolojik Hazinesi

Likya'nın Deniz Kapısı: Antiphellos

Antalya'nın Kaş ilçe merkezinde, deniz kenarındaki bir yarımada üzerinde konumlanan AntiPhellos Antik Kenti, Likya Bölgesi'nin en önemli liman kentlerinden birinin kalıntılarını barındırır. Eski Yunancada "kayalıklı yerin karşısındaki yer" veya "Phellos'un karşısındaki yer" anlamına gelen kent adı, 13 kilometre kuzeyindeki Phellos Antik Kenti'nin limanı olarak hizmet vermesinden kaynaklanır. Likya dilindeki adı Habesos veya Habesa olan bu antik yerleşim, MÖ 6. yüzyıldan beri yaşamını sürdürmüş ve günümüze kadar uzanan zengin bir arkeolojik miras bırakmıştır.

Kazı Bulguları ve Mimari Kalıntılar

Arkeolojik araştırmalarımızda, kentin iki ayrı akropol tepesi ile doğu-batı doğrultusunda uzanan yarımada boyunca devam eden kalıntılardan oluştuğunu tespit ettik. Yarımadanın başladığı kesimde ve Meis Adası'na bakan yüzde, dikdörtgen taş işçiliği gösteren Helenistik sur kalıntıları dikkat çeker. Bu surlar, bir zamanlar kenti koruyan güçlü savunma sisteminin izlerini taşır.

Akropolis tepesinin güney eteğindeki tiyatro, yamaca yaslanmış konumuyla yirmi altı oturma sırasına sahiptir. Bu yapı, denize bakan konumuyla Anadolu'da kendi türünün deniz manzarasına sahip tek örneği olma özelliğini taşır. Helenistik dönem yapıtı olduğu düşünülen tiyatro, hiç kalıcı bir taş sahne binasına sahip olmamış ve 2008 yılında Antalya Müzesi tarafından gerçekleştirilen kazılardan sonra restore edilmiştir.

Epigrafi ve Sanat Eserleri

Uzun Çarşı Caddesi'nde konumlanan ve halk arasında "Kral Mezarı" olarak anılan lahit, çok iyi korunmuş durumdaki Likya yazıtlı anıt mezar özelliği gösterir. Mezar kapağının köşelerinde bulunan aslan başı motifleri ve üzerinde sekiz satırlık Likçe kitabe ile MÖ 4. yüzyıla tarihlenen bu eser, epigrafik açıdan büyük önem taşır.

Tiyatronun kuzeydoğusunda, ana kayaya oyularak yapılmış ve MÖ 4. yüzyıla tarihlenen mezar odası, yirmi dört kadın kabartmasıyla dikkat çeker. Dorik mezarın iç duvarında, dönemin kıyafetlerine bakılarak MÖ 4. yüzyılın ilk yarısına tarihlenen dans eden kızların kabartması bulunur. Bu kabartmalar, Likya sanatının incelikli işçiliğini gözler önüne serer.

Stratigrafik Tarihçe

Kazı çalışmalarımızda ortaya çıkan stratigrafik veriler, kentin MÖ 6. yüzyılın ortalarında Persler tarafından işgal edildiğini gösterir. Helenistik dönemde ticari girişimlerle hızla gelişen kent, Roma İmparatorluğu döneminde de önemli bir liman kenti olmaya devam etmiştir. MÖ 2. yüzyıl ortasından itibaren, Likya Birliği'nde tek oy hakkı ile kısıtlanmış olsa bile, hem kendi adına hem de birlik adına sikke basmıştır.

MS 141 yılında bölgeyi tahrip eden deprem ve tsunaminin izleri, kazı katmanlarında net şekilde gözlemlenir. Bu felaket sonrasında kent, Rhodiapolis'li hayırsever Opramoas'tan mali destek almıştır. Bizans döneminde Myra'nın metropolitliğine bağlı bir piskoposluk merkezi haline gelen kent, 1922-1923 yıllarındaki nüfus mübadelesinden önce "Andifli" adıyla anılmaktaydı.

Koruma ve Kültürel Miras

Surların limana baktığı yerde, bugün camiye dönüştürülmüş kilisenin güneydoğusunda temenos ile belirlenmiş tapınak kalıntısı, hangi tanrıya ait olduğu bilinmeyen dini yapının izlerini taşır. Orijinal yapısı MÖ 1. yüzyıla, sonraki ekler ise MS 3. yüzyıla tarihlenir.

Kent kalıntıları, 1820'lerde Sir Francis Beaufort ve 1838'de Charles Fellows gibi seyyah ve araştırmacılar tarafından ziyaret edilmiştir. Ne yazık ki günümüzde kent kalıntılarının büyük bir kısmı, modern Kaş yerleşiminin büyümesi ve yerel halkın taşları inşaat malzemesi olarak kullanması sonucu yok olmuştur. Buna rağmen Antiphellos, Likya Uygarlığı Antik Kentleri kapsamında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer almakta ve günümüzde Kaş'ın simgesi haline gelmiş olan Likya yazıtlı lahit, mimarisi ve estetiği ile ziyaretçilerin ilgisini çekmeye devam etmektedir.