Antalya Antiphellos Antik Kenti: Kaş'ın Helenistik Sanat Hazinesi

Likya'nın Denizle Buluştuğu Nokta: Antiphellos

Antalya'nın büyüleyici ilçesi Kaş'ın tam merkezinde, antik dünyanın en etkileyici liman kentlerinden biri olan AntiPhellos Antik Kenti ziyaretçilerini karşılıyor. Eski Yunancada "kayalıklı yerin karşısındaki yer" anlamına gelen bu antik yerleşim, Likya dilinde Habesos veya Habesa olarak anılıyordu. Kentin adı, 13 kilometre kuzeyindeki Phellos Antik Kenti'nin limanı olarak hizmet vermesinden kaynaklanıyor ve bu coğrafi bağlantı, antik dönemin ticaret ağlarını anlamamız açısından son derece değerli.

Mimari Şaheserlerin Sessiz Tanıklığı

Deniz kenarındaki yarımada üzerinde konumlanan Antiphellos, iki ayrı akropol tepesi ile doğu-batı doğrultusunda uzanan kalıntılarıyla dikkat çekiyor. Yarımadanın başladığı kesimde ve Meis Adası'na bakan yüzde görülen Helenistik sur kalıntıları, dikdörtgen taş işçiliğinin mükemmel örneklerini sunuyor. Bu surlar, antik dönemde kenti koruyan savunma sisteminin izlerini taşıyor.

Kentin en büyüleyici yapısı hiç kuşkusuz Akropolis tepesinin güney eteğindeki antik tiyatro. Yamaca yaslanmış olan bu Helenistik dönem eseri, yirmi altı oturma sırasıyla Anadolu'da deniz manzarasına sahip tek tiyatro örneği olma özelliğini taşıyor. 2008 yılında Antalya Müzesi tarafından gerçekleştirilen kazılar ve restorasyon çalışmaları sonrasında, bu eşsiz yapı günümüzde hala sanatsal etkinlikler için kullanılıyor. Tiyatronun hiç kalıcı bir taş sahne binasına sahip olmaması, dönemin geçici sahne düzenlemelerini anlamamız açısından önemli ipuçları veriyor.

Ölümün Sanatsal İfadesi: Lahitler ve Kaya Mezarları

Antiphellos'un en çarpıcı sanat eserleri arasında Uzun Çarşı Caddesi'nde konumlanan ve halk arasında "Kral Mezarı" olarak anılan Likya yazıtlı lahit bulunuyor. MÖ 4. yüzyıla tarihlenen bu anıt mezar, mezar kapağının köşelerindeki aslan başı motifleri ve üzerindeki sekiz satırlık Likçe kitabesiyle çok iyi korunmuş durumda. Bu lahit, günümüzde Kaş'ın simgesi haline gelmiş ve mimarisi ile estetiğiyle büyük ilgi çekiyor.

Tiyatronun kuzeydoğusunda yer alan ve ana kayaya oyularak yapılmış mezar odası, MÖ 4. yüzyılın sanatsal zenginliğini gözler önüne seriyor. Yirmi dört kadın kabartmasının bulunduğu bu Dorik mezarın iç duvarlarında, dönemin kıyafetlerine bakılarak MÖ 4. yüzyılın ilk yarısına tarihlenen dans eden kızların kabarması bulunuyor. Bu figürler, antik dönemin sosyal yaşamı ve sanatsal anlayışı hakkında benzersiz bilgiler sunuyor.

Tarihsel Katmanların İzinde

MÖ 6. yüzyıldan beri yaşamını sürdüren Antiphellos, kuzeyindeki Phellos kentinin limanı olarak stratejik önemini korumuş. MÖ 6. yüzyılın ortalarında Persler tarafından işgal edilen kent, Helenistik dönemde ticari girişimlerle hızla gelişerek Roma İmparatorluğu döneminde de önemli bir liman kenti olmaya devam etmiş. MÖ 2. yüzyıl ortasından itibaren Likya Birliği'nde tek oy hakkıyla sınırlı olsa da, hem kendi adına hem de birlik adına sikke basma hakkını elde etmiş.

MS 141 yılında bölgeyi tahrip eden deprem ve tsunaminin ardından, Rhodiapolis'li hayırsever Opramoas'tan mali destek alan kent, Bizans döneminde Myra'nın metropolitliğine bağlı bir piskoposluk merkezi haline gelmiş. 1922-1923 yıllarındaki nüfus mübadelesinden önce "Andifli" adıyla anılan kentin kalıntıları, 1820'lerde Sir Francis Beaufort ve 1838'de Charles Fellows gibi seyyah ve araştırmacılar tarafından ziyaret edilmiş.

İnanç ve Kutsal Alanlar

Surların limana baktığı yerde, bugün camiye dönüştürülmüş kilisenin güneydoğusunda temenos ile belirlenmiş bir tapınak kalıntısı bulunuyor. Hangi tanrıya ait olduğu bilinmeyen bu yapının orijinal kısmı MÖ 1. yüzyıla, sonraki ekleri ise MS 3. yüzyıla tarihleniyor. Antik kentte günlük ibadetler ve küçük çaplı dini ritüeller için kullanılan küçük sunaklar ve kutsal alanlar da bulunmaktaydı.

Kültürel Miras ve Günümüz

2009 yılında Likya Uygarlığı Antik Kentleri kapsamında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne alınan Antiphellos, Batı Likya Bölgesi'nin en önemli liman kentlerinden biri olma özelliğini günümüzde de koruyor. Ne yazık ki kent kalıntılarının büyük bir kısmı, modern Kaş yerleşiminin büyümesi ve yerel halkın taşları inşaat malzemesi olarak kullanması sonucu yok olmuş durumda.

Kaş ilçe merkezine yürüme mesafesinde bulunan bu eşsiz antik kent, özellikle gün batımında tiyatronun en üst kısmından izlenen deniz, şehir ve Meis Adası manzarasıyla büyüleyici bir deneyim sunuyor. Haftanın her günü ücretsiz olarak ziyaret edilebilen Antiphellos, antik Likya uygarlığının sanatsal ve mimari mirasını yaşayan bir müze olarak günümüze taşıyor.