Antalya Aperlai Antik Kenti: Kaş'ın Sular Altındaki Arkeolojik Hazinesi

Sıcak Yarımadası'nın Gizli Hazinesi

Antalya'nın Kaş ve Kekova arasında yer alan Sıcak Yarımadası'nda, uzun ve dar bir koyun başlangıcında Aperlai Antik Kenti sessizce bekliyor. Luwi dilinde "akarsu boğazı" anlamına gelen Aprillai adıyla bilinen bu antik yerleşim, Türkiye'nin denizden ulaşılabilen ve karayolu bağlantısı olmayan nadir destinasyonlarından biri olarak öne çıkıyor. Kazı çalışmalarımızda ortaya çıkan bulgular, bu kentin sadece kara üstündeki kalıntılarıyla değil, sular altında kalan 15.000 metrekarelik alanıyla da büyüleyici bir arkeolojik tablo sunduğunu gösteriyor.

Batık Şehrin Arkeolojik Sırları

MS 141 yılındaki büyük deprem ve yüzyıllar içinde yükselen su seviyesi, Aperlai'nin kıyı kesimini kademeli olarak sular altında bıraktı. Sualtı araştırmalarımızda, rıhtım duvarları, iskele kalıntıları ve dalgakıran yapılarının izlerini takip edebiliyoruz. Bu batık şehir, kentin güney sınırını belirleyen rıhtım duvarlarıyla birlikte, antik dönem liman mimarisinin eşsiz örneklerini barındırıyor. Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü'nün desteğiyle 2009 yılında başlattığımız sualtı araştırmaları, bu eşsiz arkeolojik mirasın boyutlarını gözler önüne seriyor.

Mimari Kalıntıların Hikayesi

Kentin savunma sistemi, deniz kenarından akropole doğru uzanan ve rektogonal ile poligonal tekniklerin ustaca kullanıldığı surlarla şekilleniyor. Kuzey surlarda yer alan kare planlı üç savunma kulesi, kentin stratejik önemini gözler önüne seriyor. Akropolün kuzeybatı ve güneydoğu köşelerinde tespit ettiğimiz iki Roma dönemi hamam kalıntısı, kent yaşamının sosyal boyutunu yansıtıyor. MS 6. ve 7. yüzyıllara tarihlenen bazilikal planlı iki Bizans kilisesi, kentin Hristiyanlık dönemindeki dönüşümünü belgeleyen önemli yapılar arasında yer alıyor.

Nekropol ve Sanat Eserleri

Kale surlarının doğusunda konumlanan nekropol alanı, yaklaşık yetmiş lahitle Likya mezar geleneğinin zengin örneklerini sunuyor. Sur içi ve dışında dağılım gösteren bu lahitler arasında, Likya dili yazıtlı örnekler özellikle dikkat çekiyor. Kentin MÖ 5. ve 4. yüzyıllara ait gümüş sikkeleri, "apr" ve "prl" kısaltmalarıyla kent kimliğini yansıtırken, ön yüzünde yunus ve arka yüzünde triskeles motifi bulunan örnekler, Likya sanatının estetik anlayışını belgeleyen değerli buluntular arasında yer alıyor.

Mor Pigment Üretim Merkezi

Aperlai'nin ekonomik yaşamında en dikkat çekici unsurlardan biri, Tyrean Purple olarak bilinen mor pigment üretimi. Murex Trunculus kabuklarından elde edilen bu değerli pigment, Romalı asiller ve Vatikan din adamları tarafından kullanılıyordu. Üretim sonrası kalan kabukların yapı harcında kullanılması, kentin bu özel endüstrisinin izlerini mimari kalıntılarda da takip etmemizi sağlıyor. Bu özellik, Aperlai'yi Likya'nın mor pigment üreten iki önemli merkezinden biri haline getiriyordu.

Likya Birliği'ndeki Rolü

Sikke bulgularımız, kentin MÖ 5. ve 4. yüzyıllarda Likya Birliği öncesi dönemde aktif bir yerleşim olduğunu kanıtlıyor. Likya Birliği döneminde Simena, Apollonia ve İsinda ile sympoliteia anlaşması imzalayan Aperlai, üç veya dört kentin tek oya sahip olduğu birliği temsil ediyordu. MÖ 141 yılındaki büyük depremde hasar gören kent, Rhodiapolis'li Opramoas'tan 30.000 dinar yardım alarak yeniden inşa edildi. Roma egemenliğinde yalnızca III. Gordianus zamanında sikke basma yetkisine sahip olan kent, MS 7. yüzyılda Arap akınlarıyla birlikte tamamen terk edildi.

UNESCO Mirası ve Günümüz

Aperlai Antik Kenti, 2009 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne önerilen "Likya Uygarlığı Antik Kentleri" arasında yer alıyor. 16. yüzyılda Piri Reis'in Kitab-ı Bahriye eserinde anılan bu antik yerleşim, günümüzde Kaş'tan ve Üçağız'dan tekne turlarıyla ulaşılabilen eşsiz bir destinasyon. Ziyaretçiler, turkuaz sular arasında yüzerek batık lahitleri ve rıhtım kalıntılarını gözlemleyebilir, kara üstündeki sur kalıntıları ve kaya mezarları arasında yürüyüş yapabilirler. Tarih ve doğanın sessizlikte birleştiği bu huzur dolu liman yerleşimi, Antalya'nın en büyüleyici arkeolojik hazinelerinden biri olarak ziyaretçilerini bekliyor.