Antalya Aperlai Antik Kenti: Kaş'ın Sular Altındaki Likya Hazinesi

Akdeniz'in Derinliklerinde Saklı Bir Uygarlık

Antalya'nın Kaş ilçesi ile Kekova arasında uzanan Sıçak Yarımadası'nda, Türkiye'nin en büyüleyici arkeolojik sitelerinden biri olan Aperlai Antik Kenti ziyaretçilerini bekliyor. Luwi dilinde "akarsu boğazı" anlamına gelen Aprillai adıyla kurulan bu antik yerleşim, sadece deniz yoluyla ulaşılabilen nadir destinasyonlardan biri olarak eşsiz bir konuma sahip. Uzun ve dar bir koyun başlangıcında kurulan kent, MS 141 yılındaki büyük deprem ve yüzyıllar içinde yükselen deniz seviyesi nedeniyle kısmen sular altında kalmış, böylece tarihte eşine az rastlanan bir "batık şehir" karakteri kazanmıştır.

Mimari Mükemmellik ve Savunma Sistemi

Aperlai'nin mimari yapısı, Likya uygarlığının mühendislik becerisinin mükemmel bir örneğini sunar. Deniz kenarından akropole doğru uzanan surlar, rektogonal ve poligonal taş işçiliği tekniklerinin ustaca birleşimini sergiler. Kuzey surlarda yer alan üç kare planlı savunma kulesi, kentin stratejik önemini vurgulayan güçlü bir savunma hattı oluşturur. Bu surların inşasında kullanılan taş işçiliği, dönemin en gelişmiş yapım tekniklerini yansıtırken, yapı harcında mor pigment üretiminden kalan Murex Trunculus kabuklarının kullanılması, kentin ekonomik faaliyetlerinin mimari yapıya nasıl yansıdığını gösteren ilginç bir detaydır.

Roma Dönemi Yaşam Alanları ve Bizans Mirası

Kentin sosyal yaşamının kalbi olan Roma dönemi hamamları, akropolün kuzeybatı ve güneydoğu köşelerinde konumlanmış olup, antik dönem kentsel planlamasının özenli düzenini ortaya koyar. Bu yapılar, limana yakın konumlarıyla ticari faaliyetler ve günlük yaşam arasındaki organik bağı simgeler. MS 6. ve 7. yüzyıllara tarihlenen iki Bizans kilisesi ise, kentin Hristiyanlık dönemindeki dönüşümünü belgeler. Bazilikal planda inşa edilen bu küçük boyutlu kiliseler, Bizans mimarisinin Anadolu'daki yerel uyarlamalarının değerli örnekleridir.

Ölümün Sanatsal İfadesi: Nekropol ve Lahitler

Kale surlarının doğusunda uzanan nekropol alanı, yaklaşık yetmiş lahitle Likya ölü gömme geleneğinin zengin repertuvarını sergiler. Sur içi ve dışında dağılım gösteren bu lahitler arasında, Likya dili yazıtlı örnekler özel bir öneme sahiptir. Nekropol alanının bir kısmının sular altında kalması, bu antik mezarlığa mistik bir atmosfer katarken, sualtında görülebilen lahitler ziyaretçilere eşsiz bir arkeolojik deneyim sunar.

Sikke Sanatı ve Sembolik İkonografi

Aperlai'nin MÖ 5. ve 4. yüzyıllara ait gümüş sikkeleri, kentin sanatsal ve ekonomik gücünün somut kanıtlarıdır. "Apr" ve "prl" kısaltmalarıyla bastırılan bu sikkeler, Likya dili yazıtlarıyla dönemin epigrafik geleneğini yansıtır. Özellikle MÖ 5. yüzyıl sikkelerinde ön yüzde yer alan yunus figürü, kentin denizcilik kültürüyle olan bağını simgelerken, arka yüzdeki triskeles (üçlü sarmal) motifi, Akdeniz dünyasının ortak sembolik dilini temsil eder.

Mor Pigmentin Gizemi ve Ekonomik Güç

Aperlai'nin antik dünyadaki en önemli özelliklerinden biri, Tyrean Purple olarak bilinen mor pigment üretimindeki rolüdür. Likya'nın bu alandaki iki önemli merkezinden biri olan kent, Romalı asiller ve Vatikan din adamları tarafından kullanılan bu değerli boyayı üretirdi. Bu endüstriyel faaliyet, kentin sadece ticari bir liman değil, aynı zamanda lüks tüketim malları üreten önemli bir merkez olduğunu gösterir.

Siyasi Birliktelik ve Diplomatik İlişkiler

Likya Birliği döneminde Aperlai, Simena, Apollonia ve İsinda ile imzaladığı sympoliteia anlaşmasıyla önemli bir siyasi rol üstlenmiştir. Bu dört kentin tek oya sahip olduğu birlik, antik dönem federalizm anlayışının ileri bir örneğini teşkil eder. MÖ 141 yılındaki büyük deprem sonrasında Rhodiapolis'li Opramoas'tan alınan 30.000 dinarlık yardım, antik dönem dayanışma ve yeniden yapılanma süreçlerini belgeleyen önemli bir kayıttır.

Sualtı Arkeolojisinin Büyülü Dünyası

Yaklaşık 15.000 metrekarelik alanı kaplayan sualtı kalıntıları, Aperlai'yi Akdeniz'in en etkileyici batık şehirlerinden biri haline getirir. Rıhtım duvarları, iskele kalıntıları ve dalgakıran yapıları, antik liman mühendisliğinin izlerini suların altında korur. 2009 yılında Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü'nün desteğiyle gerçekleştirilen sualtı araştırmaları, bu eşsiz arkeolojik mirasın bilimsel değerini ortaya koymuştur.

Aperlai Antik Kenti, UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne önerilen "Likya Uygarlığı Antik Kentleri" arasında yer alarak, sadece Türkiye'nin değil, tüm insanlığın ortak mirasının bir parçası olduğunu kanıtlamaktadır. Tarih ve doğanın sessizlikte birleştiği bu eşsiz destinasyon, ziyaretçilerine hem suya hem de karaya yayılan arkeolojik zenginlikleriyle unutulmaz bir keşif deneyimi sunmaktadır.