Antalya Ariassos Antik Kenti: Döşemealtı'nın Gizli Pisidya İncisi

Toros Dağları'nın Sessiz Tanığı

Antalya'nın kuzeyinde, Toros dağlarının 900-1100 metre yüksekliğindeki yamaçlarında, zamana meydan okuyan bir antik kent sizi bekliyor. Ariassos Antik Kenti, Döşemealtı'nın Akkoç köyü yakınlarında, Çubuk Geçidi'nin hemen batısında konumlanmış bu eşsiz Pisidya yerleşimi, binlerce yıllık hikayesini taş taş anlatmaya hazır.

Antalya şehir merkezinden yaklaşık 45-50 kilometre uzaklıktaki bu büyüleyici antik kent, Antalya-Burdur karayolunun 45. kilometresinde yer alıyor. Çubukbeli'nin stratejik konumunda, Antalya kıyısını Anadolu Platosu'na bağlayan bu önemli geçiş noktası, antik dönemde ticaret yollarının kavşağında bulunuyordu.

Anıtsal Kapıdan Geçmişe Yolculuk

Ariassos'u ziyaret ettiğinizde, sizi karşılayan ilk yapı muhteşem üç kemerli şehir kapısı olacak. 5 metre yüksekliğindeki bu anıtsal giriş kapısı, kentin en görkemli kalıntısı olarak hemen hemen bütün halinde ayakta duruyor. Vadinin başlangıcında konumlanan bu kapı, bir zamanlar üzerinde dört heykelin bulunduğu bilinmektedir.

Şehir kapısından batıya doğru uzanan sütunlu cadde boyunca yürürken, kentin doğu-batı doğrultusunda uzanan ana aksını takip ediyorsunuz. Kent planı, bu caddeye paralel olarak kuzey yamaçta oluşturulan teraslar üzerine ustaca yerleştirilmiş. Bu akıllı şehir planlaması, Pisidya mimarisinin mükemmel bir örneğini sunuyor.

Mozole Mezarlarının Görkemi

Ariassos'un en göz alıcı yapıları şüphesiz anıtsal mezarları. Batı nekropolünde karşılaşacağınız dokuz adet mozole tipi mezar, çift tonoz örtülü ve iki krepisli stylobat üzerine oturmuş ortostatlı podyumları ile görenleri büyülüyor. Bu anıtsal mezarlar, kentin zenginliğini ve sanat anlayışını gözler önüne seriyor.

Nekropol alanlarında ayrıca kireç taşından yapılmış, yanları tabula ansatalı ve dar yüzleri Pisidia tipi kalkanlı lahitler de bulunuyor. Bu özel lahit türü, bölgenin karakteristik sanat anlayışını yansıtıyor ve ziyaretçilere antik dönem mezar mimarisinin inceliklerini sunuyor.

Kamu Yapılarının İhtişamı

Kent merkezinde gezinirken, antik dönem şehir yaşamının tüm unsurlarıyla karşılaşıyorsunuz. Gymnasion, hamam ve nymphaion yapıları, Romalıların günlük yaşam kültürünün izlerini taşıyor. Bouleuterion olarak adlandırılan meclis binası, kentin demokratik yönetim yapısının somut kanıtı olarak duruyor.

Tiyatro kalıntıları ise, Ariassos'un kültürel yaşamının ne kadar zengin olduğunu gösteriyor. Su yolu ve sarnıç kalıntıları, antik dönemde kentin su ihtiyacının nasıl karşılandığını anlamamızı sağlıyor. Kesme taş payandalar ve moloz taş üst örtülerle inşa edilen bu yapılar, dönemin inşaat tekniklerinin başarılı örnekleri.

Roma Yolundan Geçen Tarih

Kentin batı yamacında, bugünkü Akkoç köyü yolunu keserek inen düzgün döşenmiş iri bloklarla yapılmış antik Roma yolu kalıntısı, geçmişin ulaşım ağını gözler önüne seriyor. Termessos'tan Ariassos'un batı kapısına uzanan bu yol, bölgenin ticaret ve ulaşım ağındaki önemini vurguluyor.

Binlerce Yıllık Tarihsel Serüven

Ariassos'un hikayesi MÖ 3000'li yıllarda kuzeyden göçen İskitler içindeki Etrüsk Boyları tarafından kurulduğu düşünülen köklü geçmişe dayanıyor. Resmi kuruluş yılı ise MÖ 189-188 olarak, Manlius Vulso'nun seferi ve Apameia Barışı'yla bağlantılı olarak belirleniyor.

Aslen Seleukos İmparatorluğu'na ait olan kent, MÖ 189'da Helenistik Bergama Krallığı'na geçti. MÖ 1. yüzyıldan Gallienus dönemine (MS 253-267) kadar sikke basımına devam eden Ariassos, bağlantı yolları üzerindeki konumu sayesinde geçiş ücretleri ve haraç ile yaşamını sürdürdü.

İnanç Merkezi Olarak Ariassos

Kent, sadece ticari değil, dini açıdan da önemli bir merkez haline geldi. Bizanslı coğrafyacı Hierokles tarafından Geç Antik Dönem'de Pamphylia Eyaleti'nde piskoposluk merkezi olarak gösterildi. Kilise belgelerinde 12. yüzyıla kadar Pamphylia Bölgesi'nin piskoposluğu olarak adlandırılan kent, üç adet küçük kilise binası ile Hristiyan döneminin izlerini taşıyor.

Şehir kapısı ile çeşme binası arasındaki sütunlu cadde üzerinde iki, kentin kuzeybatı bölümünde ise bir kilise binası tespit edilmiş durumda. Bu yapılar, Ariassos'un Bizans dönemindeki dini önemini gözler önüne seriyor.

Keşfedilmeyi Bekleyen Hazine

Geç Roma döneminde deprem sonucu yıkılan ve Bizans döneminden sonra terk edilen Ariassos, bugün Antalya'nın en az bilinen ama en etkileyici antik kentlerinden biri. Antik dönemde bağcılık, şarapçılık ve zeytinyağı üretiminin yapıldığı bu topraklar, şimdi tarih meraklılarını sessizce bekliyor.

Helenistik döneme ait şehir surlarının güney köşesi gibi nadir kalıntılardan, yazıtlı taşlara kadar her detayı ile Ariassos, Pisidia Bölgesi kentlerinin birlik içindeki yaşamını anlamamızı sağlıyor. Bu eşsiz antik kent, Döşemealtı'nın kalbinde, keşfedilmeyi bekleyen bir tarih hazinesi olarak duruyor.