Antalya Ariassos Antik Kenti: Döşemealtı'nın Pisidya Mozole Hazinesi

Toros Dağları'nın Gizli Pisidya Hazinesi

Antalya'nın Döşemealtı ilçesinde, Akkoç köyü yakınlarında yer alan Ariassos Antik Kenti, Toros dağlarının 900-1100 metre yüksekliğindeki yamaçlarında sessizce bekleyen bir sanat hazinesidir. Antalya şehir merkezinden yaklaşık 45-50 kilometre kuzeyde, Çubuk Geçidi'nin batısında konumlanan bu antik yerleşim, Pisidya Bölgesi'nin en etkileyici mimari kalıntılarını barındırır.

Tarihin Derinliklerinden Gelen Hikaye

Ariassos'un kökleri MÖ 3000'li yıllara, kuzeyden göçen İskitler içindeki Etrüsk Boyları'na dayanır. Ancak kentin resmi kuruluşu, Manlius Vulso'nun seferi ve Apameia Barışı'yla bağlantılı olarak MÖ 189-188 yılında gerçekleşmiştir. Aslen Seleukos İmparatorluğu'na ait olan kent, MÖ 189'da Helenistik Bergama Krallığı'na geçerek yeni bir dönem başlatmıştır. MÖ 1. yüzyıldan MS 253-267 yılları arasındaki Gallienus dönemine kadar sikke basımına devam eden Ariassos, bağlantı yolları üzerindeki stratejik konumu sayesinde geçiş ücretleri ve haraç ile yaşamını sürdürmüştür.

Anıtsal Mimarinin Görkemli Tanıkları

Ariassos'u ziyaret eden her sanat meraklısını ilk karşılayan yapı, vadinin başlangıcındaki üç kemerli anıtsal şehir kapısıdır. 5 metre yüksekliğindeki bu görkemli giriş kapısı, Bizans döneminden sonra terk edilmiş olmasına rağmen hemen hemen bütün olarak ayakta durmaktadır. Kapının üzerinde bir zamanlar dört heykelin yer aldığı bilinmekte, bu durum kentin sanatsal zenginliğine dair önemli ipuçları sunmaktadır.

Şehir kapısından batıya doğru uzanan sütunlu cadde, kentin ana arterini oluşturur. Bu caddeye paralel olarak kuzey yamaçta oluşturulan teraslar üzerine yerleştirilen kent planı, Helenistik dönem şehircilik anlayışının mükemmel bir örneğidir. Doğu-batı doğrultusunda uzanan bu düzenleme, hem topografyaya uyum hem de estetik bir bütünlük yaratmaktadır.

Ölümün Sanatsal İfadesi: Mozole Mezarlar

Ariassos'un en göz alıcı ve görkemli kalıntıları, batı nekropolündeki dokuz adet mozole tipi mezar anıtıdır. Çift tonoz örtülü, iki krepisli stylobat üzerine oturmuş ortostatlı bir podyum üzerine yerleşmiş bu anıtsal mezarlar, antik dönem mezar mimarisinin en seçkin örneklerini oluşturur. Nekropol alanlarında ayrıca kireç taşından yapılmış, yanları tabula ansatalı ve dar yüzleri Pisidia tipi kalkanlı lahitler de bulunmaktadır. Bu lahitler, bölgesel sanat üslubunun karakteristik özelliklerini yansıtır.

Kamu Yaşamının Mimari Yansımaları

Kent merkezinde yer alan gymnasion, hamam ve nymphaion yapıları, Ariassos'un sosyal yaşamının canlılığını gözler önüne serer. Bouleuterion olarak adlandırılan meclis binası, kentin demokratik yönetim anlayışının mimari ifadesidir. Tiyatro kalıntıları ise kültürel yaşamın ne denli önemsendiğini gösterir. Kentteki suyolu ve sarnıç kalıntıları, antik dönem mühendislik becerisinin izlerini taşır.

Roma Mühendisliğinin İzleri

Kentin batı yamacında, bugünkü Akkoç köyü yolunu keserek inen antik Roma yolu kalıntısı, düzgün döşenmiş iri bloklarla yapılmış mükemmel bir mühendislik eseridir. Termessos tarafından Ariassos'un batı kapısına uzanan bu yol, Antalya kıyısını Anadolu Platosu'na bağlayan Çubukbeli geçidinin önemini vurgular.

İnancın Mimari Dönüşümü

Bizanslı coğrafyacı Hierokles tarafından Geç Antik Dönem'de Pamphylia Eyaleti'nde piskoposluk merkezi olarak gösterilen Ariassos, 12. yüzyıla kadar kilise belgelerinde Pamphylia Bölgesi'nin piskoposluğu olarak anılmıştır. Şehir kapısı ile çeşme binası arasındaki sütunlu cadde üzerinde iki, kentin kuzeybatı bölümünde ise bir adet olmak üzere toplam üç küçük kilise binası tespit edilmiştir.

Yaşamın İzleri

Antik dönemde bağcılık, şarapçılık ve zeytinyağı üretiminin yapıldığı anlaşılan Ariassos, Pisidia Bölgesi kentleri ile birlik içerisinde bulunmuştur. Geç Roma döneminde muhtemelen deprem sonucu yıkılan kent, bu nedenle terk edilmiş ve Bizans döneminden sonra yaşam tamamen sona ermiştir.

Sanat Tarihinin Sessiz Tanığı

Ariassos Antik Kenti, Helenistik dönemden Roma ve Bizans dönemlerine uzanan geniş bir zaman diliminin sanat eserlerini barındıran eşsiz bir açık hava müzesidir. Kesme taş payandalar, moloz taş üst örtüler ve kireç taşı lahitlerle şekillenen bu antik yerleşim, Anadolu'nun kültürel mirasının en değerli parçalarından birini oluşturur. Her bir kalıntısı, geçmişin hikayesini fısıldayan bu büyüleyici kent, sanat ve tarih meraklıları için vazgeçilmez bir destinasyondur.