Antalya Iotape Antik Kenti: Alanya'nın Piskoposluk Mirası ve Manevi Hafızası

Akdeniz'in turkuaz sularıyla kucaklaştığı yüksek bir burun üzerinde, Iotape Antik Kenti (Aytap, Jotape, İotapa olarak da bilinir), Antalya'nın Alanya ilçesi Uğrak Mahallesi'nde, eski Gazipaşa yolu üzerinde sessizce durmaktadır. Alanya-Gazipaşa karayolunun 33. kilometresinde yer alan bu kadim yerleşim, adını Kommagene Kralı 4. Antiochos'un (MS 38–72) eşi Iotape'den almıştır. Bir Kilikya kıyı kenti olan bu mekân, yalnızca taşlarıyla değil, üzerinde taşıdığı manevi katmanlarıyla da ziyaretçilerini farklı bir zaman dilimine davet eder.

Manevi Geçmişin İzinde: Roma'dan Bizans'a Kutsal Bir Yolculuk

Iotape Antik Kenti, Roma ve Bizans dönemlerinin derin izlerini taşıyan bir yerleşimdir. Kentin tarihi, yalnızca siyasi ve ticari bir geçmişe değil, aynı zamanda zengin bir inanç mozaiğine tanıklık eder. Roma İmparatorluğu döneminde, İmparator Trajan'dan Valerian'a kadar uzanan süreçte (Philippus ve Valerianus dönemi dahil), kent kendi adına sikke basma ayrıcalığına sahip olmuştur. Bu durum, Iotape'nin dönemin önemli yerleşimlerinden biri olduğunu gösterir.

Kentin manevi yolculuğu, İsaurya'ya bağlanması ve bir piskoposluk merkezi haline gelmesiyle daha da derinleşmiştir. Günümüzde Roma Katolik Kilisesi'nin titüler piskoposluklarından biri olarak anılması, bu kadim kentin inanç tarihindeki yerini koruduğunun bir işaretidir. Denize doğru uzanan yüksekçe bir burun üzerinde, akropol konumunda yükselen kent, adeta bir manevi bekçi gibi asırlar boyunca Akdeniz kıyısında durmaktadır.

Mimari Hazineler: İnancın Taşa Dönüşen Dili

Iotape'nin mimari dokusu, farklı inançların ve kültürlerin bir arada yaşadığı dönemlerin somut kanıtlarını sunar. Denize uzanan yüksekçe burun üzerindeki akropol, surlarla çevrili olduğundan kale görünümündedir ve kentin stratejik önemini gözler önüne serer. Akropolün karaya bağlandığı vadide, doğu-batı yönünde uzanan Liman Caddesi, antik dönemin sosyal ve ticari yaşamının nabzının attığı bir alan olmuştur. Caddenin büyük bölümü modern karayolunun altında kalmış olsa da, iki yanındaki üç basamaklı krepis (podyum) hâlâ görülebilmektedir.

Kentin ayakta kalabilen en belirgin yapısı olan hamam, bölgenin diğer hamamları ile plan bakımından benzerlik gösterir ve korunmuş kanalizasyon sistemiyle dikkat çeker. Antik kentin deniz tarafında, modern yolun güneyinde, İmparator Trajan'a adanmış bir tapınak kalıntısı bulunmaktadır. 8x12.5 metre boyutlarında olan bu tapınak, günümüze sadece stylobat (temel) düzeyinde ulaşabilmiştir. Bu yapı, Roma döneminde imparatorlara gösterilen saygının ve onları tanrısal bir konuma yükselten inancın somut bir ifadesidir.

İnanç İzleri: Kiliseler ve Freskler

Iotape'nin manevi mirasının en dokunaklı izleri, akropolün doğusundaki koyda yer alan kilise kalıntılarında görülür. Burada, dikdörtgen planlı, üç nefli bir bazilika ve tek nefli küçük bir kilise ziyaretçileri karşılar. Tek nefli küçük kilise kalıntısında, Hagios Georgios Stratelates'in betimlendiği fresk izleri günümüze ulaşmıştır. Bu fresk kalıntıları, Bizans döneminin sanat anlayışını ve azizlere duyulan derin saygıyı yansıtır.

Kentin doğu ve kuzey tepelerinde, modern yolun kuzeyinde yer alan nekropol alanı, ölümün ötesine dair inançların somutlaştığı bir mekândır. Anıt mezarlar ve tonoz örtülü küçük mezar yapıları (basit mezarlar), antik dönem insanlarının ahiret inancını ve ölülerine gösterdikleri saygıyı gözler önüne serer. Liman Caddesi'nde bulunan heykellerin durduğu yazıtlı kaideler, kentin başarılı sporcuları ve hayırsever vatandaşları hakkında bilgi verir; bu da toplumsal dayanışma ve erdemin ne denli değerli görüldüğünün bir göstergesidir.

Ziyaret Önerileri ve Manevi Deneyim

Iotape Antik Kenti'ne ulaşım, Alanya'dan Gazipaşa'ya giderken Kahyalar'dan eski sahil yoluna sapak ayrılarak veya eski Gazipaşa yolundan sağlanabilir. Koya iniş zor ve meşakkatli olsa da, bu zorluk, manevi bir arayışın gerektirdiği sabır ve kararlılığı simgeler. Yaz aylarında Alanya'dan hareket eden guletler, bu kadim limana uğrar ve deniz yoluyla da erişim imkânı sunar.

Ören yerine giriş ücretsizdir ve yaklaşık iki saatte gezilebilir. Ancak ziyaretçilerin dikkat etmesi gereken bazı hususlar vardır:

• Güvenlik: Bölgede güvenlik sorunları (hırsızlık) yaşanabildiği belirtilmektedir; araç güvenliğine özen gösterilmelidir.
• Çevre Duyarlılığı: Çevre kirliliği (çöp) ve bakımsızlık sorunu mevcuttur; ziyaretçilerin bu kutsal mekâna saygı göstermesi beklenir.
• Kamp Yasağı: Kamp yapmaya uygun olmadığı, jandarmanın müdahale ettiği ve ceza yazdığı belirtilmektedir (müze statüsünde olduğu için).

Antik liman kalıntılarının bulunduğu küçük koy ve mağara, denizle buluşmanın huzurunu sunar. Antik kentin güneyinde denize girilebilecek bir kumsal (plaj) bulunmaktadır. Akropol, hamam, kilise ve nekropol kalıntılarını gezmek, manzara seyri ve fotoğraf çekimi, bu manevi yolculuğun unutulmaz anlarını oluşturur.

İnanç Turizmi Perspektifinden Iotape

İnanç turizmi araştırmacısı olarak, Iotape Antik Kenti'nin farklı inançların bir arada yaşadığı, birbirini dışlamadan var olduğu bir dönemin tanığı olduğunu vurgulamak isterim. Roma döneminin pagan tapınağından Bizans döneminin Hristiyan kiliselerine uzanan bu yolculuk, insanlığın manevi arayışının evrenselliğini gösterir. Kentin bir piskoposluk merkezi olması, erken Hristiyanlık döneminde bu bölgenin inanç hayatındaki merkezi rolünü ortaya koyar.

Sit alanı olan kentin sırtları, güzel manzarasıyla ziyaretçilere yalnızca estetik bir deneyim değil, aynı zamanda iç huzuru ve tefekkür için bir alan sunar. Burada, taşların dilinden geçmişin sesini dinlemek, farklı inançların izlerini takip etmek ve insanlığın ortak manevi mirasını keşfetmek mümkündür.

Gazipaşa yolu üzerinde, Uğrak sahilinde Akdeniz kıyısında yer alan Iotape, yalnızca bir antik kent değil, aynı zamanda inançların, kültürlerin ve medeniyetlerin kesiştiği bir manevi kavşaktır. Her bir taş, her bir fresk parçası, her bir mezar, geçmişin sessiz bir duası gibi bugüne ulaşır ve bize hoşgörü, saygı ve ortak insanlık değerlerini hatırlatır.

İnanç turizmi yolcuları için Iotape, yalnızca görülmesi gereken bir yer değil, hissedilmesi, içselleştirilmesi ve manevi bir deneyime dönüştürülmesi gereken bir duraklama noktasıdır. Bu kadim topraklarda, farklı inançların izlerini takip ederken, aslında kendi iç yolculuğumuza da çıkmış oluruz.