Antalya Kitanaura Antik Kenti: Kumluca'nın 1300 Metre Yükseklikteki Gizli Hazinesi

Antalya'nın Kumluca ilçesine bağlı Gölcük Mahallesi'nde, Saraycık Mevkii'nin kuzeyindeki dağlık arazide, denizden tam 1300 metre yükseklikte konumlanan Kitanaura Antik Kenti, Likya Uygarlığı'nın keşfedilmeyi bekleyen eşsiz durağı. Grekçe adıyla Κιτάναυρα (Kithanaura) olarak bilinen bu tepe yerleşimi, doğu-batı yönünde uzanan bir akropol üzerinde kurulmuş ve çevresi surlarla çevrili stratejik bir konumda yer alıyor. Akropolün batı ve kuzey taraflarını sarp kayalıklar koruyor; bu doğal savunma hattı, kentin antik dönemdeki önemini gözler önüne seriyor.

Stadiasmus Patarensis'ten UNESCO'ya Uzanan Yolculuk

Kitanaura'nın tarihi, antik yazarlar tarafından pek fazla bahsedilmediği için uzun süre gizemini korumuş. Ancak Stadiasmus Patarensis olarak bilinen Patara Yol Anıtı sayesinde kentin adı ve konumu kesinlik kazanmış. İlk olarak 1842 yılında Spratt ve Forbes tarafından Apollonia, daha sonra Schönborn tarafından Mnara olarak yanlış lokalize edilen kent, sonunda gerçek kimliğine kavuşmuş. 2004-2007 yılları arasında Prof. Dr. Nevzat Çevik liderliğindeki Akdeniz Üniversitesi ekibi tarafından detaylı incelemeler yapılmış ve Kitanaura, 2009 yılında "Likya Uygarlığı Antik Kentleri" kapsamında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne önerilmiş.

Helenistik dönemde sikke bastığı bilinen kent, "Kita" lejantlı sikkeleriyle bu dönemdeki varlığını kanıtlıyor. Bizans döneminde ise Perge Metropoliti'ne bağlı önemli bir piskoposluk merkezi haline gelmiş. Şehirde tespit edilen beş kilise, Geç Antik Çağ'da Hristiyanlığın yayılmasıyla birlikte kentin öneminin nasıl arttığını gösteren somut deliller sunuyor.

Akropolün Görkemli Yapıları

Kitanaura'yı çevreleyen surlar, 1.30 metre kalınlığında olup bazı yerlerde 5-6 metre yüksekliğe kadar korunabilmiş durumda. Surların en eski evresi Helenistik döneme, son evresi ise Bizans dönemine tarihleniyor. Bu katmanlı yapı, kentin farklı dönemlerde yaşadığı dönüşümlerin sessiz tanığı.

Akropolün güneybatı ucunda erken Bizans dönemine ait bir bazilika ve merkeze yakın bir yerde büyük bir bazilika kalıntısı bulunuyor. Büyük bazilika, üç girişi, narteksi, üç nefi, iki sütun sırası ve apsisiyle dikkat çekiyor. Bu yapının hemen kuzey yanı boyunca, kentteki en büyük sarnıç olan dikdörtgen bir su deposu uzanıyor. Bu devasa sarnıç, kentin su yönetimi konusundaki ileri mühendislik bilgisini yansıtıyor.

700 Metrekarelik Hamam-Jimnazyum Kompleksi

Kentin en önemli kamu yapısı olan Hamam-Jimnazyum Kompleksi, akropolün güneybatısında, orman yolunun bitişiğinde konumlanmış. Kuzey-güney doğrultusunda uzanan bu yapı, yedi bölümden (veya bir palaestra ile altı bölüm) oluşuyor. 700 metrekarelik boyutuyla Likya'nın orta büyüklükteki bir şehri için oldukça dikkat çekici bir ölçeğe sahip.

Kompleksin apodyterium (soyunma-giyinme) bölümü, kemerli nişleriyle ziyaretçileri büyülüyor. Hamamın su ihtiyacını karşılayan, düzensiz kesme bloklardan yapılmış devasa bir su kemeri duvarı da yapının etkileyici mühendislik özelliklerinden biri. Hamamın büyüklüğü ve konumu, kentin gezginler tarafından kullanılan yolların kesiştiği bir noktada olduğunu ve geçici ziyaretçilere hizmet verdiğini düşündürüyor.

Beş Kiliseyle Piskoposluk Merkezi

Kitanaura, Bizans döneminde yaşadığı dönüşümle Hristiyan dünyasının önemli merkezlerinden biri haline gelmiş. Şehirde tespit edilen beş kilise, bu dönüşümün en somut göstergesi. Akropolün güneybatı ucundaki erken Bizans bazilikası ve merkezdeki büyük bazilika, kentin dini mimarisinin iki önemli temsilcisi.

Büyük bazilikanın mimari özellikleri dikkat çekici:

• Üç giriş kapısı: Ziyaretçileri farklı yönlerden karşılayan erişim noktaları
• Narthex: İbadet alanına geçiş öncesi hazırlık mekanı
• Üç nef: İki sütun sırası ile ayrılmış ibadet alanları
• Apsis: Doğu yönünde konumlanan yarım daire planlı sunak bölümü

Saraycık Heroonu ve Nekropol Zenginliği

Akropolün batısından kuzeye doğru uzanan orman yolunun her iki yanı, çeşitli mezar tipleriyle dolu bir nekropol alanı oluşturuyor. Aedikula mezarlar, lahitler, khamosorion ve ostothekler bu alanda yoğun şekilde görülüyor.

Nekropolün en ünlü yapısı Saraycık Heroonu. Podyum üzerindeki orthostatlar ve ante duvarlarının cephelerinde çok sayıda askeri giysi ve silah kabartması bulunuyor. Bu kabartmalar, dönemin askeri kültürü ve sanat anlayışı hakkında değerli bilgiler sunuyor. Heroon, muhtemelen kentin önemli bir komutanı veya yöneticisi için inşa edilmiş ve onun kahramanlığını ölümsüzleştirmeyi amaçlamış.

Yükseklerde Tarihle Buluşma

Kitanaura Antik Kenti, İdebessos'a 17-18 kilometre mesafede konumlanıyor. Deniz seviyesinden 1300 metre yükseklikteki bu tepe yerleşimi, hem tarihi hem de doğal güzellikleriyle ziyaretçilerine eşsiz bir deneyim sunuyor. Akropoldeki bazilika, sarnıç ve sur kalıntılarını gezmek, hamam-jimnazyum kompleksini ve Saraycık Heroonu'nu incelemek, nekropol alanındaki farklı mezar tiplerini görmek, bu antik kenti keşfetmenin temel aktiviteleri arasında.

Sarp kayalıklarla çevrili akropolün doğal savunma hatları, antik dönemde stratejik önemini koruyan kentin coğrafi avantajlarını gözler önüne seriyor. Orman yolunun bitişiğindeki hamam kompleksi, kentin antik çağda önemli bir geçiş noktası olduğunu ve yolcuların dinlenme merkezi işlevi gördüğünü gösteriyor.

Antalya, Kumluca bölgesinde yer alan bu gizli hazine, Likya Uygarlığı'nın zengin mirasını taşıyan, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer alan ve keşfedilmeyi bekleyen özel bir destinasyon. Kitanaura, tarih meraklıları ve doğa tutkunları için Türkiye'nin en az bilinen ama en etkileyici antik kentlerinden biri olmaya devam ediyor.