Antalya Korydalla Antik Kenti: Kumluca'nın Sion Hazinesi ile Dünyaya Açılan Kapısı

Antalya'nın Kumluca ilçesinde, ilçe merkezinin sadece bir kilometre batısında, Büyük Asar ve Küçük Asar adlı iki tepe üzerinde yükselen Korydalla Antik Kenti, toprak altından çıkan buluntularıyla dünya arkeoloji literatüründe özel bir yere sahiptir. Yunanca Korydos yani tarlakuşu kelimesinden türetilen bu kent, Likya Birliği'nin önemli bir üyesi olarak tarihin derinliklerinden günümüze uzanan bir hikâye anlatır. Yaklaşık 100 metre rakımdaki bu tepeler, hörgüç gibi birbirine bağlı yapılarıyla antik dönemde stratejik bir konumda yer almaktaydı.

Tarihi Katmanlar: Rhodos'tan Bizans'a Uzanan Yolculuk

Korydalla'nın tarihi, MÖ 500 yılında Miletli Hekataios'un kayıtlarına kadar uzanır. Bu antik coğrafyacı, kenti bir Rhodos kolonisi olarak tanımlamıştır; ancak bu bilginin kesinliği tartışmalıdır. Kent, Likya Birliği'ne katılmış ve Rhodiapolis ile birlikte temsil edilmiştir. MÖ 5. yüzyılda Pers ordularına yol gösteren Korydallas adlı casusun bu kentten olması, yerleşimin o dönemdeki stratejik önemini gözler önüne serer.

MS 141 yılındaki büyük deprem, Likya bölgesinde derin yaralar açmıştır. Bu felaketin ardından Rhodiapolisli Opramoas'ın yardım ettiği kentler arasında Korydalla'nın da yer alması, kentin Roma dönemindeki varlığını belgeler. Ancak asıl gelişme, Bizans döneminde yaşanmıştır. Myra metropolitliğine bağlı bir piskoposluk merkezi haline gelen kent, piskoposları Alexandros, Solon ve Palladius gibi din adamlarını konsillere göndermiştir. 7. yüzyıl sonrasında başlayan Arap işgalleri ve akınları, kentin sonunu getirmiş ve yerleşim terk edilmiştir.

Mimari Kalıntıları: Tepelerdeki Yaşam İzleri

Korydalla'nın mimari dokusu, iki tepe arasındaki düzlükte ve yamaçlarda dağılmış halde karşımıza çıkar. Büyük Asar Tepesi ile Küçük Asar Tepesi arasındaki düzlükte yer alan hamam yapısı, Roma dönemi kent yaşamının önemli bir göstergesidir. Alt katında tuğladan yapılmış hipocaust sistemi, antik ısıtma teknolojisinin yerinde izlenebilen nadir örneklerinden biridir.

Kentin su ihtiyacını karşılayan su yolu kalıntıları, Şeyhköy'e giden toprak yol boyunca yaklaşık beş yüz metre devam eder. Tepelerde kayaya oyularak yapılmış, sıvalı ve dikdörtgen planlı sarnıçlar, su yönetiminin ne kadar önemli olduğunu gösterir. Küçük Asar Tepesi'nin güneydoğu yamacında antik kaynakların belirttiği küçük bir amfi tiyatro bulunmaktaydı; ancak bugün toprak üzerinde sadece bir çöküntü mevcuttur.

Arkeolojik değerlendirmelerde öne çıkan diğer yapılar şunlardır:

• Sur Duvarları: Büyük Asar Tepesi'nde kayalar arasında sur duvarı olduğu tahmin edilen kalıntılar
• Mozaikli Yapı: Özenle yapılmış duvar işçiliği gösteren büyük bir yapı kalıntısı
• Hellen Duvarı: Erken dönem yapı tekniğini yansıtan kalıntılar
• Kaya Mezarları: L şeklindeki kline, çift katlı kline ve tonozlu mezar örnekleri

Sion Hazinesi: 1963'te Gün Yüzüne Çıkan Define

1963 yılında tesadüfen bulunan Kumluca Definesi, Korydalla'yı dünya arkeoloji literatüründe özel bir konuma taşımıştır. Erken Bizans dönemine ait bu define, MS 6. yüzyıldan kalma altın ve gümüş kilise eşyalarından oluşur. 53-58 parça arasında değişen eser sayısı, kaplar, kandiller ve haçlardan meydana gelir. Eserlerin üzerinde Hagios Sion mührü ve yazıları bulunur; bu da defineyi belirli bir kilise veya manastır kompleksine bağlar.

Ne yazık ki hazine, kaçakçılar tarafından yurt dışına kaçırılmıştır. Bugün eserlerin bir kısmı Dumbarton Oaks Koleksiyonu'nda (ABD) ve Antalya Müzesi'nde sergilenmektedir. Bu define, Bizans maden sanatının en önemli örnekleri arasında yer alır ve bölgedeki zengin bir manastır veya kilise kültünün varlığına işaret eder.

Kentin sikke basma geleneği de dikkat çekicidir. III. Gordianus ve Tranquillina dönemlerinde basılan sikkelerde Κορυδαλλεων yazısı bulunur; bu da kentin kendi adına sikke basma hakkına sahip olduğunu gösterir.

İnanç Merkezleri ve Piskoposluk Dönemi

Korydalla'da epigrafik olarak belgelenmiş bir Leto Tapınağı bulunmaktadır. Ayrıca Serapis ve Athena kültünün varlığı da bildirilmektedir. Bu çok tanrılı inanç sistemi, Roma döneminde kentin kozmopolit yapısını yansıtır.

Bizans döneminde kent, piskoposluk merkezi olarak dini bir öneme kavuşmuştur. Myra metropolitliğine bağlı olan Korydalla piskoposları, önemli dini konsillere katılmış ve Hristiyanlığın bölgedeki yayılmasında rol oynamıştır. Sion Hazinesi'nin varlığı, bu dönemde kentin ne kadar zengin bir dini yaşama sahip olduğunun somut kanıtıdır.

Ziyaret Notları: Arazide Kalıntıları Takip Etmek

Korydalla'yı ziyaret etmek, bir arkeolojik dedektiflik gerektirir. Antik kentin taşları ve kitabeleri zamanla civar köylere taşındığı için bugün toprak üstünde çok az kalıntı seçilebilmektedir. Ziyaretçilerin Büyük ve Küçük Asar tepelerine çıkarak kalıntıları araması gerekmektedir. Kumluca'nın batısındaki küçük bir derenin doğu tarafında konumlanan kent, Myra'nın yirmi dokuz kilometre kuzeydoğusundadır.

Arazide yapılabilecek gözlemler şunlardır:

• Su kemeri kalıntılarını takip etmek: Şeyhköy yolu boyunca uzanan su yolu izleri
• Kaya mezarlarını incelemek: Tepelerdeki farklı tipte mezar odaları
• Sarnıçları keşfetmek: Kayaya oyulmuş su depolama sistemleri
• Hamam kalıntılarını görmek: İki tepe arasındaki düzlükteki hipocaust sistemi

Kent, Patara Stadiasmosu'nun güzergâhlarının kesiştiği önemli bir trafik noktasını oluşturmaktaydı. Tabula Peutingeriana'da Phaselis'ten Patara'ya giden yol üzerinde işaretlenmiş olması, antik dönemde ne kadar stratejik bir konumda olduğunu gösterir.

Kültürel Miras ve UNESCO Yolculuğu

Korydalla, 2009 yılında "Likya Uygarlığı Antik Kentleri" kapsamında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne önerilmiştir. Bu öneri, kentin sadece yerel değil, evrensel bir öneme sahip olduğunun kabulüdür. Sion Hazinesi ile dünya arkeoloji literatüründe ve Bizans maden sanatında önemli bir yere sahip olan Korydalla, Likya Birliği'nin önemli bir üyesi ve trafik noktası olarak tarihteki yerini almıştır.

Kentin taşlarının ve kitabelerinin zamanla civar yerleşimlere taşınmış olması, koruma sorunlarını gündeme getirir. Ancak mevcut kalıntılar bile, Korydalla'nın Rhodos kolonisinden Bizans piskoposluk merkezine uzanan zengin tarihini anlamak için yeterli ipuçları sunar. Tepelerdeki her sarnıç, her kaya mezarı ve her duvar kalıntısı, bu antik kentin hikâyesinin bir parçasıdır.

Arkeolojik Perspektiften Korydalla'nın Önemi

Korydalla, Anadolu'nun antik kent arkeolojisi açısından çok katmanlı bir yerleşim örneğidir. MÖ 500'lerdenMS 7. yüzyıla kadar kesintisiz bir yaşam sürdürmüş olması, stratigrafik açıdan zengin bir potansiyel taşır. Kentin Hacıveliler Mahallesi'ndeki konumu, modern yerleşimle antik kalıntıların iç içe geçmesine neden olmuştur.

Buluntular arasında mozaikli yapı kalıntıları, Hellen duvarı ve hipocaust sistemli hamam, farklı dönemlerin mimari tekniklerini bir arada gösterir. Özellikle Sion Hazinesi'nin Erken Bizans dönemi maden sanatının en önemli örneklerinden biri olması, kentin o dönemdeki ekonomik ve dini gücünü ortaya koyar. Defineyi oluşturan altın ve gümüş kilise eşyaları, sadece sanat tarihi açısından değil, Hristiyanlığın bölgedeki yayılma sürecini anlamak açısından da kritik öneme sahiptir.

Korydalla Antik Kenti, Antalya'nın Kumluca ilçesinde, toprak altından çıkan her buluntusuyla Likya'nın zengin tarihine ışık tutmaya devam ediyor. Tarlakuşu anlamına gelen adıyla, tepelerde sessizce yükselen bu antik yerleşim, geçmişin izlerini taşıyan her taşıyla ziyaretçilerini tarihin derinliklerine davet ediyor.