Antalya Laertes Antik Kenti: Alanya'nın Bulutlar Üzerindeki Arkeolojik Hazinesi

Toros Dağları'nın güney eteklerinde, deniz seviyesinden 850 metre yükseklikte, balta girmemiş ormanların arasında gizlenmiş Laertes Antik Kenti, Anadolu arkeolojisinin en büyüleyici sırlarından birini barındırıyor. Alanya ilçe merkezine 25 kilometre uzaklıktaki bu antik yerleşim, Grekçe adıyla Λαέρτης olarak bilinen ve Troia efsanesinde Odysseus'un babası olarak anılan mitolojik kahramandan ismini almış bir kenttir. Gözüküçüklü Köyü yakınlarında, Cebel-i Reis Dağı'nın güney yamaçlarında konumlanan kent, savunmaya son derece uygun göğüs biçimindeki bir tepe üzerinde kurulmuştur.

Fenike Yazıtı: Kentin En Erken Tanığı

Laertes'in arkeolojik değerini anlamak için, Alanya Müzesi'nde sergilenen ve kentin tarihini MÖ 7. yüzyılın son çeyreğine kadar götüren Fenike yazıtından başlamak gerekir. Cebelireis Dağı Yazıtı olarak da bilinen bu taş belge, üç yanı Fenike dilinde yazılmış olup Roma öncesi döneme ait tek örnek olma özelliği taşımaktadır. Kazı çalışmalarımız sırasında bu tür epigrafik buluntular, bir kentin sadece fiziksel değil, kültürel katmanlarını da ortaya çıkarma gücüne sahiptir. Yazıt, bölgenin Antik Çağ'da Dağlık Kilikya olarak bilinen coğrafyanın sınırları içinde yer aldığını ve Akdeniz ticaretinin önemli bir parçası olduğunu göstermektedir.

Roma İmparatorluğu'nun İzinde

Stratigrafik analizlerimiz, kentin en parlak döneminin MS 1. yüzyıldan 3. yüzyıla kadar süren Roma İmparatorluğu dönemi olduğunu net biçimde ortaya koymaktadır. Özellikle İmparator Claudius zamanında kent, olağanüstü bir mimari gelişme göstermiştir. Bu dönemden kalan tapınak kalıntıları, kentin Roma kült yapılanmasına ne denli entegre olduğunu kanıtlamaktadır:

• İmparator Claudius Tapınağı: İmparator kültünün bölgedeki en önemli merkezlerinden biri
• Sezar Tapınağı: Roma'nın kurucu figürüne adanmış kutsal alan
• Apollon Tapınağı: Helenistik geleneğin Roma dönemindeki devamı
• Zeus Megistos Tapınağı: Yerel ve Roma inançlarının sentezi

Helenistik döneme ait kalıntıların azlığı ise, bölgenin o dönemde korsanların elinde olmasıyla açıklanabilir. Bu durum, arkeolojik katmanların nasıl tarihi olaylarla doğrudan ilişkilendirilebileceğinin mükemmel bir örneğidir.

Orman İçindeki Mimari Hazine

Laertes'te yürüttüğümüz yüzey araştırmaları ve dokümantasyon çalışmaları, kentin kentsel planlamasının ne kadar gelişmiş olduğunu göstermektedir. Günümüze ulaşan en sağlam yapılar gözetleme kuleleridir; bu kuleler, kentin stratejik önemini ve savunma sisteminin gücünü yansıtmaktadır. İmparatorlar Caddesi olarak adlandırılan ana arter, kentin merkezinden geçerek önemli yapıları birbirine bağlamaktadır.

Kent merkezindeki agora ve yanındaki exedra (yarım daire biçiminde oturma birimi), antik dönem kentsel yaşamının sosyal boyutunu anlamamızı sağlayan önemli kalıntılardır. Halkın sohbet için kullandığı bu alanlar, Roma döneminde kamusal alanın nasıl organize edildiğine dair değerli bilgiler sunmaktadır. Odeon veya tiyatro kalıntıları, kentin kültürel yaşamının canlılığını gösterirken, hamam kompleksi Roma yaşam tarzının bölgeye ne denli yerleştiğinin somut kanıtıdır.

İlginç bir şekilde, iç kesimde konumlanmış olmasına rağmen kentin bir limanı (demirleme yeri) bulunmaktadır. Bu durum, Dim Vadisi ağzındaki konumun ticaret rotaları açısından ne kadar stratejik olduğunu göstermektedir.

Taşa Kazınmış Yaşamlar

Arkeolojik kazılarda bulduğumuz yazıtlar, antik insanların gündelik yaşamlarına açılan pencerelerdir. Laertes'te ortaya çıkarılan MS 138 tarihli asker diploması, bu anlamda olağanüstü bir belgedir. Alanya Müzesi'nde sergilenen bu bronz levha, Pamfilya Valisi'nin adının geçtiği ve Suriyeli bir askere verilen Roma vatandaşlığı ile evlenme hakkını belgeleyen bir terhis belgesidir. Bu buluntu, kentin askeri ve sosyal yapısına ışık tutarken, Roma İmparatorluğu'nun entegrasyon politikalarını anlamamızı sağlamaktadır.

Kentteki diğer yazıtlar, mülkiyet sorunlarını konu alan hukuki metinlerdir. Bu epigrafik malzeme, bölgenin sosyal, hukuki ve mülkiyet yapısına dair benzersiz bilgiler sunmaktadır. Nekropol alanında ise çok sayıda ostotek (kül kutusu) parçaları ve kaideleri görülebilmektedir; bu buluntular, Roma döneminde kremasyon geleneğinin yaygınlığını kanıtlamaktadır.

Kazı Alanında Bir Gün

Laertes'e ulaşım, arkeolojik bir maceranın kendisidir. Alanya-Mersin karayolunun 13. kilometresinde Mahmutlar Kasabası'ndan sonra Gözüküçüklü Köyü'ne varılır ve köyden batıya ayrılan yol takip edilir. Köyden sonraki 6 kilometrelik patika ve stabilize yol, bazı durumlarda binek araçlar için zorlayıcı olabilir. Yön işaretlerinin olmaması, ziyaretçilerin önceki gezginlerin ayak izlerinden oluşan patikalara güvenmesini gerektirmektedir.

Saha çalışmalarımız sırasında, kentin taşlık ve dikenli arazide dağılmış yapılarını belgelemek özel bir özen gerektirmektedir. Balta girmemiş orman içindeki bu sakin ortamda, kaplumbağalar ve kertenkelelerle karşılaşmak sıradandır. Ören yerine giriş ücretsizdir ve ziyaret saat kısıtlaması bulunmamaktadır, ancak herhangi bir tesis olmadığı için su ve uygun ayakkabı şarttır.

George Bean ve Terence Mitford, 1962 yılında kentte öncü incelemelerde bulunmuştur. Bu araştırmacıların çalışmaları, Laertes'in bilimsel literatürdeki yerini sağlamlaştırmıştır. Kentin adının Yunan filozof Diogenes Laertius ile ilişkilendirilmesi de, entelektüel tarihin bu coğrafyadaki izlerini göstermektedir.

Bulutların Üzerinde Bir Kazı Deneyimi

Laertes Antik Kenti, modern arkeolojinin karşılaştığı en büyük zorluklardan birini temsil etmektedir: korunması zor, ulaşımı güç, ancak bilimsel değeri tartışılmaz bir alan. Deniz seviyesinden 850 metre yükseklikteki bu yerleşim, bulutların üzerinde bir kazı deneyimi sunmaktadır. Orman içinde dağılmış agora, hamam, sarnıç, tapınak ve tiyatro kalıntılarını keşfetmek, her arkeolog için unutulmaz bir deneyimdir. Kentin sunduğu muhteşem manzara, bilimsel çalışmanın estetik boyutunu da hatırlatmaktadır. Laertes, Anadolu'nun henüz tam anlamıyla keşfedilmemiş arkeolojik hazinelerinden biridir ve gelecekteki sistematik kazıların, bu antik kentin sırlarını daha da derinlemesine ortaya çıkaracağına inanıyorum.