Antalya Limyra Antik Kenti: 400 Kaya Mezarlı Likya

Toçak Dağı Eteklerindeki Antik Başkent

Antalya'nın Finike ilçesine bağlı Saklısu köyünde, Toçak Dağı'nın güney eteklerinde yer alan Limyra Antik Kenti, Likya uygarlığının en önemli merkezlerinden biridir. Likçe adı Zemuri olan bu antik yerleşim, kazılarımızda ortaya çıkan MÖ 7. yüzyıla tarihlenen katmanlarla (Tabaka XIII) bölgenin en eski yerleşimlerinden olduğunu kanıtlamaktadır. Kentin Grekçe adı Λίμυρα olarak kayıtlarda geçmekte ve en az MÖ 5. yüzyıldan itibaren var olduğu bilinmektedir.

Kent mimarisi, akropoldeki erken dönem yapıları ile güneyindeki düzlükteki Roma ve Bizans surları içindeki alanın birleşiminden oluşur. Akropol bölgesi kuzeyde bir iç kale ve aşağı kaleden meydana gelirken, aşağı kalede surlar, sarnıçlar, Bizans kilisesi ve Perikle Heroonu gibi önemli yapılar bulunmaktadır.

Kral Perikle'nin Başkenti

Limyra'nın en parlak dönemi MÖ 4. yüzyılın ilk yarısında, Likya Kralı Perikle zamanında yaşanmıştır. Bu dönemde kent, Likya'nın başkenti konumuna yükselmiş ve Perikle'nin Likya Birliği'ni kurma çabalarının merkezi olmuştur. Kral Perikle'nin egemenliği genişletme politikaları sayesinde Pers hakimiyeti sözde kalmış, Likya bölgesi büyük ölçüde bağımsızlığını kazanmıştır.

Bu dönemden günümüze ulaşan en önemli eser, MÖ 4. yüzyıla tarihlenen Perikle Heroonu'dur. Kral Perikle'ye ait bu anıt mezar, mimarisi bakımından Xanthos'taki ünlü Nereidler Anıtı'na benzemektedir. Anıtın önemli parçaları bugün Antalya Müzesi'nde sergilenmekte ve ziyaretçilere Likya sanatının inceliklerini sunmaktadır.

Helenistik ve Roma Dönemi Eserleri

Büyük İskender sonrası dönemde Limyra, I. Ptolemaios Soter ve oğlu II. Ptolemaios Philadelphos zamanlarında önemini korumuştur. Bu dönemden kalan Ptolemaion, Helenistik dönemde yapılan anıtsal bir yapıdır ve II. Ptolemaios Philadelphos'a teşekkür amacıyla dikilmiştir. Antalya Müzesi'nde sergilenen plastik eserleri, dönemin sanat anlayışının önemli örnekleri arasında yer almaktadır.

Roma döneminde kent, MS 2. ve 3. yüzyıllarda ikinci parlak devrini yaşamıştır. Depremlere rağmen yeniden inşa edilen kent, bu dönemde önemli yapılarla zenginleşmiştir. MS 4 yılında İmparator Augustus'un manevi oğlu Gaius Caesar'ın Limyra'da ölmesi üzerine, onun adına yapılan Gaius Caesar Anıt Mezarı (Kenotaph) dönemin en önemli eserlerinden biridir. İçinde naaşı olmayan bu anıtsal mezarın mermer kabartmaları, Augustus dönemi realizminin mükemmel örneklerini sergiler.

Eşsiz Kaya Mezarları ve Mimari Yapılar

Limyra'yı Likya'nın diğer kentlerinden ayıran en önemli özelliklerinden biri, 400'ü aşkın kaya mezarına sahip olmasıdır. Bu sayıyla Likya'nın en çok kaya mezarına sahip kentlerinden biri olan Limyra'da, mezarların çoğu ismen bilinmektedir. Bu mezarlar, Likya kaya mezar geleneğinin en zengin örneklerini sunar.

Akropolün düzlüğe ulaştığı yerde, karayolu kenarında yer alan tiyatro, orijinali Helenistik döneme ait olup MS 141'de büyük bir onarım görmüştür. Bir tepenin kenarına inşa edilmiş stadion ise 30 oturma sıralı ve diazomalı yapısıyla dönemin mimari anlayışını yansıtır.

Roma ve Bizans dönemi surları düzlükteki alanı çevrelerken, Limyros Çayı'nın batısındaki Erken Bizans suru daha eski kalıntılar içermektedir. Erken İmparatorluk dönemine ait Ornimythos Kemeri, yazıtlı ve istisnai mimari özellikleriyle dikkat çeken onursal bir kemerdir.

Bizans'tan Günümüze

Bizans döneminde Limyra önemli bir piskoposluk merkezi haline gelmiştir. Ancak 8.-9. yüzyıl Arap akınları sonrasında kent terk edilmiş ve uzun yüzyıllar boyunca toprak altında kalmıştır.

Modern arkeolojik çalışmalar 1969'da J. Borchhardt ile başlamış, 2002'den itibaren Avusturya Viyana Üniversitesi'nden T. Marksteiner'in başkanlığında sürdürülmektedir. Bu kazılar sayesinde kentin katmanları sistematik olarak ortaya çıkarılmakta ve Likya uygarlığına dair yeni bilgiler elde edilmektedir.

Limyra Antik Kenti, Likya Uygarlığı Antik Kentleri kapsamında 2009 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne alınmıştır. Bu statü, kentin sadece Türkiye için değil, tüm insanlık için taşıdığı değeri vurgulamaktadır. Her gün 08:00-17:00 saatleri arasında ziyarete açık olan ören yeri, tarih meraklılarına Likya Birliği'nin başkentinde unutulmaz bir yolculuk sunmaktadır.