Antalya Limyra Antik Kenti: Sanat Tarihinin Derinliklerine

Likya'nın Kayıp Başkenti: Zemuri'den Limyra'ya

Antalya'nın Finike ilçesine bağlı Saklısu köyünde, Toçak Dağı'nın güney eteklerinde yükselen Limyra Antik Kenti, Likya uygarlığının en görkemli başkentlerinden birinin kalıntılarını barındırır. Antik Likçe'de Zemuri olarak bilinen bu kent, Grekçe Λίμυρα adıyla tarihe geçmiş ve günümüzde UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer alarak evrensel değerini kanıtlamıştır.

Arkeolojik kazıların ortaya çıkardığı bulgular, bu toprakların MÖ 7. yüzyıldan itibaren kesintisiz yerleşime sahne olduğunu göstermektedir. Tabaka XIII olarak adlandırılan en derin katman, Limyra'nın antik dönemin en erken safhalarından itibaren önemli bir merkez olduğunu kanıtlar niteliktedir.

Perikle'nin Altın Çağı ve Mimari Miras

Limyra'nın en parlak dönemi, MÖ 4. yüzyılın ilk yarısında Likya Kralı Perikle'nin hükümdarlığı altında yaşanmıştır. Bu dönemde kent, Likya'nın başkenti unvanını kazanmış ve Perikle'nin Likya Birliği'ni kurma çabalarının merkezi haline gelmiştir. Pers hakimiyetinin sözde kaldığı bu dönemde, kral egemenliğini genişletmeye odaklanmış ve kente muhteşem eserler kazandırmıştır.

Perikle Heroonu, bu dönemin en etkileyici sanat eseri olarak karşımıza çıkar. MÖ 4. yüzyıla tarihlenen bu anıt mezar, mimarisi bakımından Xanthos'taki ünlü Nereidler Anıtı'na benzerlik gösterir. Aşağı kalede yer alan heroon, Likya sanatının doruk noktasını temsil eder ve önemli parçaları günümüzde Antalya Müzesi'nde sergilenmektedir.

Helenistik Dönemin İhtişamı: Ptolemaion

Büyük İskender'in ölümü sonrasında Limyra, Ptolemaioslar döneminde önemini korumuştur. I. Ptolemaios Soter ve oğlu II. Ptolemaios Philadelphos zamanında kent, yeni bir sanatsal ivme kazanmıştır. Bu dönemin en önemli eseri olan Ptolemaion, II. Ptolemaios Philadelphos'a teşekkür amacıyla dikilen anıtsal bir yapıdır. Helenistik dönemin karakteristik özelliklerini yansıtan bu yapının plastik eserleri, Antalya Müzesi'nin en değerli buluntuları arasında yer almaktadır.

Roma İmparatorluğu'nun İzleri

MS 2. ve 3. yüzyıllarda Limyra, Roma hakimiyeti altında ikinci parlak devrini yaşamıştır. Depremlere rağmen sürekli yeniden inşa edilen kent, bu dönemde önemli mimari eserlerle zenginleşmiştir. MS 4 yılında İmparator Augustus'un manevi oğlu Gaius Caesar'ın Limyra'da ölmesi, kente tarihi bir önem katmıştır.

Gaius Caesar Anıt Mezarı (Kenotaph), içinde naaşı bulunmayan bu özel anıtsal mezar olarak inşa edilmiştir. Mermer kabartmaları Augustus dönemi realizminin mükemmel örneklerini sunar ve Antalya Müzesi'nde sergilenen yüksek kabartma parçaları, Roma sanatının doruk noktasını temsil eder.

Ornimythos Kemeri, Erken İmparatorluk döneminin onursal mimarisinin nadir örneklerinden biridir. Yazıtlı ve istisnai mimari özelliklere sahip bu kemer, Roma mühendisliğinin ustalığını gözler önüne serer.

Mimari Kompozisyon ve Kentsel Doku

Limyra'nın kentsel planlaması, antik dönem şehirciliğinin mükemmel bir örneğini sunar. Akropol, kuzeyde bir iç kale ve aşağı kaleden oluşan iki bölümden meydana gelir. Aşağı kalede sur, sarnıçlar, Bizans kilisesi ve Perikle Heroonu bir arada bulunarak farklı dönemlerin mimari katmanlarını sergiler.

Tiyatro, akropolün düzlüğe ulaştığı stratejik konumda, karayolu kenarında yer alır. Orijinali Helenistik döneme ait olan bu yapı, MS 141'de büyük bir onarım görmüş ve Roma döneminin teatral mimarisine uyarlanmıştır.

Stadion, bir tepenin kenarına ustaca yerleştirilmiş olup 30 oturma sıralı ve diazomalı yapısıyla antik spor mimarisinin önemli örneklerinden biridir. Roma ve Bizans dönemi surları düzlükteki alanı çevrelerken, Limyros Çayı'nın batısındaki Erken Bizans suru daha eski kalıntıları bünyesinde barındırır.

Ölümün Sanatsal İfadesi: Kaya Mezarları

Limyra, 400'ü aşkın kaya mezarıyla Likya'nın en zengin nekropol alanlarından birine sahiptir. Bu mezarların çoğu ismen bilinmekte olup, Likya kaya mezar sanatının gelişim sürecini takip etmek için eşsiz bir laboratuvar oluşturmaktadır. Her biri farklı dönemlerin sanatsal anlayışını yansıtan bu mezarlar, ölümün ötesindeki yaşama dair Likya inançlarının somut ifadeleridir.

Bizans Dönemi ve Sonrası

Bizans döneminde Limyra, önemli bir piskoposluk merkezi haline gelmiştir. Bu dönemde inşa edilen kilise, aşağı kalede yer alarak Hıristiyan mimarisinin bölgedeki erken örneklerinden birini oluşturur. 8.-9. yüzyıl Arap akınları sonrasında kent terk edilmiş ve doğanın sessizliğine bırakılmıştır.

1969 yılında J. Borchhardt tarafından başlatılan arkeolojik kazılar, 2002'den itibaren Avusturya Viyana Üniversitesi'nden T. Marksteiner önderliğinde sürdürülmektedir. Bu bilimsel çalışmalar, Limyra'nın gizli kalmış hazinelerini gün ışığına çıkarmaya devam etmektedir.

Günümüzde ziyaretçileri her gün 08:00-17:00 saatleri arasında karşılayan Limyra Antik Kenti, T.C. vatandaşları için MüzeKart geçerliliği ile erişilebilir durumdadır. Bu antik başkent, Likya uygarlığının tüm katmanlarını bünyesinde barındıran eşsiz bir açık hava müzesi olarak, geçmişin sesini günümüze taşımaya devam etmektedir.