Antalya Lyrbe Antik Kenti: Manavgat'ın Gizli Dağ Hazinesi

Toros Dağları'nın Gizli Hazinesi

Antalya'nın Manavgat ilçesinde, Bucakşeyhler Mahallesi'nde keşfedilmeyi bekleyen Lyrbe Antik Kenti, çam ormanlarının arasına gizlenmiş eşsiz bir tarihi mücevher. Toros Dağları'nın eteğinde, üç tarafı derin yarlarla çevrili bu büyüleyici dağ yerleşimi, antik çağın izlerini günümüze taşıyan nadir destinasyonlardan biri.

Kentin adı konusunda iki farklı görüş bulunuyor. Gemicilerin el kitabı olan Stadiasmus Maris Mayni'ye dayanarak Seleukeia olduğu ileri sürülürken, günümüzde Side diliyle yazılmış yazıtlardan yola çıkılarak buranın dağ kenti Lyrbe olduğu düşünülüyor. Ne adıyla bilinirse bilinsin, bu kent Suriye Kralı I. Selevkos Nikator adına kurulan dokuz kentten biri olarak tarihteki yerini almış.

Doğal Konumu ve Ulaşım

Manavgat şehir merkezine yaklaşık 12 km uzaklıkta konumlanan Lyrbe, Bucak Şeyler Köyü'nün beş kilometre kuzeyinde yer alıyor. Side yönünden gelirken Manavgat şehir merkezine girmeden sola dönen yoldan 4 km sonra Manavgat Şelalesi'ni geçerek barajlar yönüne devam etmeniz gerekiyor. Özel araçlarla ulaşım sağlanabilen bu destinasyon, doğu, batı ve kuzey yönlerden oldukça dik eğimli, çevreye hâkim bir tepe üzerinde konumlanmış.

Ormandan güneye doğru uzanan tepenin üzerine kurulmuş olan kentten, Oymapınar Barajı'nın muhteşem manzarasını izleme fırsatı bulacaksınız. Bu eşsiz konum, antik dönemde kente hem stratejik avantaj sağlamış hem de savunma açısından ideal bir yerleşim alanı oluşturmuş.

Mimari Harikalar ve Yapılar

Lyrbe'nin en dikkat çekici özelliklerinden biri, üç tarafının derin yarlarla çevrili olması nedeniyle sadece güney yönündeki surlarının iyi korunmuş olması. Kesme kumtaşı bloklardan düzgün olmayan rektagonal teknikte örülen surlar, antik dönemin mühendislik becerisini gözler önüne seriyor. Güneydoğudaki anıtsal giriş kapısı olan A Kapısı, surların orta bölümünde yer alıyor ve iki anıtsal kule ile sınırlandırılmış durumda.

Kentin kalbi sayılabilecek agora, Pamfilya bölgesinin en iyi korunmuş agoralarından biri olma özelliği taşıyor. Yaklaşık 52x66 metrelik kare plana sahip bu kompleks, ticari, kültürel ve siyasi işlevleri bir arada barındırıyor. Agoranın kuzey kanadında yer alan ve kütüphane olarak tanımlanan yapı, içinde barındırdığı Yedi Bilgeler Mozaiği ile özel bir öneme sahip.

Kentin güneybatısında üç kısımdan oluşan hamam kompleksi, antik dönem yaşam kültürünün izlerini taşıyor. Hamam kompleksi ile birlikte iki katlı bir kilise yapısı da bulunuyor. Nekropolde ise geç dönem yapısı olan nekropol kilisesi yer alıyor ve 11. yüzyılın ikinci yarısında bir manastır ilave edilmiş.

Sanat Eserleri ve Mozaikler

Lyrbe'nin en değerli hazineleri arasında yer alan Yedi Bilgeler Mozaiği, kütüphane yapısında ortaya çıkarılmış. Filozoflar Mozaiği olarak da bilinen bu eser, tam ortasında ünlü düşünür Homeros'un adını, çevresindeki bordürde ise Anaksagoras, Pythagoras, Demosthenes, Lykurgüs, Thukydides ve Solon gibi ünlü düşünürlerin portrelerini barındırıyor.

Agoranın kuzeyinde bulunan mekanlarda ortaya çıkarılan Orpheus Mozaiği ise kentin bir diğer sanat hazinesi. Agoranın kuzeyindeki mekânların tabanları mozaiklerle kaplanmış ve zemin döşemesi olarak opus sectile mermer tekniği kullanılmış. Kentteki kazılarda bulunan heykeltıraşlık eserleri ve mozaikler bugün Antalya Arkeoloji Müzesi'nde sergilenirken, tesadüfen bulunan çeşitli eserler Side Arkeoloji Müzesi'nde görülebiliyor.

Tarihi Geçmiş ve Kültürel Önem

Helenistik dönemde kurulmuş olan Lyrbe'de ele geçen en eski buluntular Klasik Dönem'e ait. Side diliyle yazılmış yazıtlar, kentin Antik Çağ'da Side kentiyle aynı halk tarafından iskân edildiğine işaret ediyor. Kentin en parlak dönemi Roma dönemi olmuş ve kalıntılar Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait zengin bir kültürel miras sunuyor.

1972-1979 yılları arasında İstanbul Üniversitesi'nden Prof. Dr. Jale İnan başkanlığındaki ekip tarafından gerçekleştirilen kazı ve araştırmalar, kentin Roma ve Bizans dönemlerinde yoğun yerleşim gördüğünü kanıtlamış. Arkeolojik buluntular, bir dağ kenti kimliğiyle eski Pamfilya yerleşimi olan Lyrbe'nin kültürel ve entelektüel zenginliğini gözler önüne seriyor.

Ziyaret Deneyimi

Lyrbe Antik Kenti'ni ziyaret ettiğinizde, çam ağaçlarının arasından süzülen güneş ışıkları eşliğinde antik döneme yolculuk yapacaksınız. Sur duvarları, agora, tapınaklar ve hamam kompleksini gezerken, Oymapınar Barajı'nın büyüleyici manzarasını izleme fırsatı bulacaksınız. Kentteki sarnıçlar, mezar yapıları, agoranın güneydoğusundaki tetrapylon ve batı tarafındaki galeri yapıları da keşfedilmeyi bekleyen detaylar arasında.

Pamfilya Bölgesi'nin kültürel mirasını keşfetmek isteyenler için Lyrbe, hem tarihi zenginliği hem de doğal güzellikleriyle unutulmaz bir deneyim sunuyor. Agora'nın konumu ve büyük kısmının korunmuş olması, kenti Antalya'nın gizli kalmış hazinelerinden biri haline getiriyor.