Antalya Myra Antik Kenti: Demre'nin Büyüleyici Likya Mirası ve Sanat Hazineleri

Sanat tarihçisi olarak yıllarımı Anadolu'nun antik kentlerinde geçirirken, Myra Antik Kenti'nin sunduğu mimari ve sanatsal zenginlik karşısında her zaman büyülendiğimi itiraf etmeliyim. Antalya'nın Demre ilçesinde, Alakent Mahallesi'nin Dağ Dibi Mevkii'nde yer alan bu eşsiz antik kent, Likya uygarlığından Bizans dönemine kadar uzanan sanat tarihinin canlı bir müzesi niteliğindedir.

Likya Sanatının Başyapıtı: Kaya Mezarları

Myra'nın en etkileyici sanat eserleri hiç kuşkusuz kaya mezarlarıdır. Tiyatronun üzerinde ve doğusundaki nehir nekropolünde toplanan bu Likya dönemi yapıtları, sanat tarihi açısından olağanüstü önem taşımaktadır. Likyalıların ahşap ev mimarisini ana kayaya uyarlayarak oluşturdukları bu mezarlar, antik dönem mimarlık sanatının en özgün örneklerini sunar.

Sanat tarihçisi gözüyle incelediğimde, bu kaya mezarlarının birçoğunun ev veya tapınak formunda tasarlandığını görüyorum. Bu tasarım yaklaşımı, Likya sanatının işlevsellik ve estetik arasındaki mükemmel dengesini yansıtır. Mezarların içindeki kabartmalar, ölüyü ve yakınlarını betimleyen figüratif sanat örnekleri olarak dönemin ikonografik zenginliğini gözler önüne serer.

Resimli Mezar: Antik Dönem Polykromi Sanatının İzleri

Nehir nekropolündeki "Resimli Mezar", sanat tarihi açısından ayrı bir inceleme gerektiren başyapıttır. Gerçek ölçülerde kabartma şeklinde yapılmış on bir insan figürü, Likya heykel sanatının ulaştığı ustalık düzeyini kanıtlar. 1840 yılında gezgin Charles Fellows'un gözlemlediği kırmızı, sarı, mavi ve mor renkler, antik dönem polykromi sanatının Myra'daki varlığını belgeler. Günümüzde sadece kırmızı ve mavi izlerin kalması, antik eserlerin renk analizlerinde karşılaştığımız tipik bir durumdur.

Roma Dönemi Mimari Sanatının Görkemi: Tiyatro

Myra Tiyatrosu, Roma dönemi mimarlık sanatının Anadolu'daki en iyi korunmuş örneklerinden biridir. Bölgenin en büyük tiyatrosu olarak tanımlanan bu yapı, sahne binasının ikinci katın yarısına kadar ayakta kalmasıyla dikkat çeker. MS 141 yılındaki depremde yıkıldıktan sonra yeniden inşa edilmesi, Roma mimarlarının yapısal dayanıklılık konusundaki teknik becerilerini gösterir.

Tiyatronun mimari analizi, Roma dönemi kamu yapılarının tasarım prensiplerini anlamamızı sağlar. Akustik hesaplamalar, oturma düzeni ve sahne tasarımı, dönemin mimar ve mühendislerinin sanatsal ve teknik yetkinliğinin birer kanıtıdır.

Bizans Dönemi Dini Mimarisinin İncisi: Aziz Nikolaos Kilisesi

Sanat tarihçisi perspektifimden Aziz Nikolaos Kilisesi, Bizans dönemi dini mimarisinin evrimini takip edebileceğimiz nadir yapılardan biridir. İlk olarak 6. yüzyılda inşa edilen kilise, günümüzdeki temelleri 8. yüzyıldan kalma ve 11. yüzyılda eklenen manastır bölümüyle, Bizans mimarlığının farklı dönemlerini bir arada sunar.

1968'de ortaya çıkarılan Aziz Nikolaos'un lahdi, Bizans dönemi mezar sanatının önemli bir örneğidir. Bu keşif, arkeolojik kazıların sanat tarihi araştırmalarındaki kritik rolünü bir kez daha kanıtlamıştır.

Yapı Malzemesi ve Teknik Analizi

Myra'nın sanat eserlerinin malzeme analizi, dönemsel teknik farklılıkları açısından son derece aydınlatıcıdır. Kaya mezarlarında Likyalıların ana kayaya oyma tekniği, Roma dönemi hamam kalıntılarındaki tuğla mimarisi ve Bizans kilisesinin karma yapı sistemi, Anadolu'da bin yılı aşkın sürede gelişen yapı sanatlarının kronolojik evrimini gözler önüne serer.

İkonografik Zenginlik ve Sembolizm

Myra'nın sanat eserleri, antik dönem ikonografisinin zenginliğini yansıtır. Kentin ana tanrıçası Artemis Eleutheria'nın sikkelerdeki temsili, Anadolu'nun en eski tanrıçası Kybele formunda işlenmesi, Hellenistik dönem sanatında yerel ve evrensel öğelerin sentezini gösterir. Zeus, Athena ve Tike'ye ait betimlemeler, dönemin çok tanrılı inanç sisteminin sanatsal yansımalarıdır.

Kültürel Miras ve Koruma Perspektifi

2009 yılında "Likya Uygarlığı Antik Kentleri" başlığı altında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne kaydedilen Myra, uluslararası kültürel miras koruma standartları açısından kritik önem taşır. Nevzat Çevik başkanlığında 2009'da başlayan arkeolojik kazılar, sanat tarihi araştırmalarına yeni boyutlar kazandırmaya devam etmektedir.

Sanat Tarihçisi Gözüyle Ziyaret Önerileri

Myra'yı ziyaret eden sanat meraklılarına, yapıların kronolojik sırasını takip ederek gezmeleri önerisinde bulunuyorum. Önce Likya dönemi kaya mezarlarından başlayarak Roma tiyatrosuna, oradan Bizans kilisesine geçiş, sanat tarihinin evrimsel sürecini daha iyi kavramanızı sağlayacaktır. Yakındaki Likya Uygarlıkları Müzesi ile birlikte planlanan ziyaret, bölgenin sanat tarihsel bütünlüğünü anlamanız açısından son derece değerlidir.

Myra Antik Kenti, Anadolu sanat tarihinin üç bin yıllık birikimini tek bir mekânda sunan eşsiz bir hazinedir. Her ziyaretimde yeni detaylar keşfettiğim bu antik kent, sanat tarihçileri ve meraklıları için vazgeçilmez bir araştırma ve keşif alanı olmaya devam etmektedir.