Antalya Phellos Antik Kenti: Kaş'ın Likya Sanat Hazinesi

Antalya'nın Kaş ilçesinin kuzeydoğusunda, Felen Dağı'nın yamacında yükselen Phellos Antik Kenti, Likya uygarlığının en özgün sanat eserlerini barındıran müstahkem bir yerleşimdir. Yunanca "Taşlık Ülke" anlamına gelen Phellos, Likya dilindeki karşılığı Vehinda ile birlikte, bu antik medeniyetin çok dilli kimliğini yansıtan nadir kentlerden biridir.

Stratejik Konum ve Mimari Karakter

Phellos, çevresindeki dağlık bölgeye hakim bir tepe üzerinde kurulmuş olup, Antiphellos (Kaş) ile karşı karşıya konumlanmıştır. 550 metre uzunluk ve 200 metre genişliğindeki akropol alanı, mevcut kalıntılarıyla büyük bir yerleşim yerinden çok bir savunma şehri ve müstahkem mevki görünümü sergiler.

Kentin mimari karakterini belirleyen en önemli unsur, poligonal teknikte örülmüş surlarıdır. Bu surlar, bölgenin doğal oluşumu olan kireçtaşı bloklardan inşa edilmiştir. Akropolü çevreleyen savunma sisteminde, doğu ve güney yönündeki kuleler rektagonal teknikte yapılmış olup, surlarla bitişik konumda yer almaktadır.

Kabartmalı Lahit: Likya Sanatının Şaheseri

Phellos'un en dikkat çekici sanat eseri, MÖ 385-350 yıllarına tarihlenen kabartmalı lahittir. Kaide, sanduka ve kapak olmak üzere üç parça kireçtaşı bloktan oluşan bu eser, Likya sanatının olgunluk dönemini temsil eder.

Lahdin yan yüzeyinde, sedire uzanmış vaziyette elinde kadeh tutan mezar sahibi figürü, iki yanında ayakta duran figürler ve sedirin altında ince işçilikle tasvir edilmiş kuş figürleri yer alır. Bu kompozisyon, ölümden sonraki yaşama dair Likya inançlarını yansıtan sembolik bir anlatım sunar.

Lahdin kısa kenarlarında ise savaşçı teması işlenmiştir:

• Birinci kenar: Savaşçı figürünün güçlü duruşu
• İkinci kenar: Mezar sahibine miğfer uzatan savaşçı sahnesi
• Kapak alın kısmı: Karşılıklı tasvir edilmiş grifon figürleri

Grifonlar, antik dönemde koruyucu güç ve ilahi otoriteyi simgeleyen mitolojik varlıklar olarak, mezar sahibinin statüsünü ve ölümden sonraki korunmasını temsil eder.

Ev Tipi Kaya Mezarları ve Nekropol

Akropolün batı kenarında bulunan ev tipi kaya mezarı, Likya'nın ahşap ev mimarisini kaya gömütüne yansıtmış en özgün örneklerden biri olarak kabul edilir. Bu aile mezarı özelliğindeki yapının mezar odasında, üç tarafında klineler bulunmaktadır.

Nekropol alanı, akropolün kuzey yönündeki vadi içinde ve karşısındaki tepenin eteğinde geniş bir alana yayılmıştır. Bu alanda çok sayıda lahit, Phellos'un MÖ 4. yüzyıldaki önemini ve zenginliğini gözler önüne serer.

Tarihsel Dönüşüm ve Kültürel Miras

Phellos, MÖ 4. yüzyılda bölgedeki esas yerleşimin merkezi konumundaydı. Ancak Helenistik dönemle birlikte bu üstünlüğünü, kendi kurduğu liman kenti olan Antiphellos'a kaptırmıştır. Bu değişim, antik dönemde ticaret rotalarının ve denizcilik faaliyetlerinin artan önemini yansıtır.

Kent, Antiphellos ile birlikte Yunanca isme sahip nadir Likya kentlerindendir. Bu durum, Likya bölgesinin çok kültürlü yapısını ve Yunan etkisinin derinliğini gösterir.

Phellos, UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne önerilen "Likya Uygarlığı Antik Kentleri" (2009) arasında yer almaktadır.

Phellos, UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne önerilen "Likya Uygarlığı Antik Kentleri" (2009) arasında yer almaktadır.

Sanat Tarihindeki Benzersiz Konumu

Phellos'un sanat tarihi açısından önemi, sadece mimari kalıntılarıyla sınırlı değildir. Kentin kabartmalı lahiti, ikonografik zenginliği ve teknik mükemmelliği ile Likya sanatının doruk noktasını temsil eder. Mezar sahibinin günlük yaşamından savaşçı kimliğine, mitolojik sembollerden ölüm sonrası inançlara kadar geniş bir tema yelpazesi, tek bir sanat eserinde ustaca harmanlanmıştır.

Ev tipi kaya mezarları ise, ahşap mimarinin taşa aktarılması geleneğinin en başarılı örnekleri olarak, Anadolu sanat tarihinde özel bir yere sahiptir. Bu eserler, günümüze ulaşmayan ahşap yapıların nasıl göründüğüne dair değerli ipuçları sunar ve Likya toplumunun yaşam tarzını anlamamıza katkı sağlar.