Antalya Rhodiapolis Antik Kenti: Kumluca'nın Likya Uygarlığının Hayırsever Başkenti

Likya Uygarlığının Hayırseverlik Merkezi

Antalya'nın Kumluca ilçesine bağlı Sarıcasu Köyü'nde, denizden 300 metre yükseklikte konumlanan Rhodiapolis Antik Kenti, Likya Bölgesi'nin en önemli kültürel miraslarından birini oluşturmaktadır. MÖ 7. yüzyıldan itibaren Wedrei/Wedrenehi adıyla bilinen bu antik yerleşim, Hellenistik dönemle birlikte Rhodiapolis ismini almış ve Roma İmparatorluğu döneminde Likya Birliği'nin en zengin hayırseverine ev sahipliği yapmıştır.

Epigrafik Kanıtlar ve Tarihsel Süreklilik

Kentin orijinal isminin Wedrei/Wedrenehi olduğu, MÖ 5. yüzyıla tarihlenen sikkelerdeki Lykçe veriler ve MÖ 7. yüzyıldan kalma Likya dilindeki yazıtlı kaya mezarı ile kanıtlanmaktadır. Yaygın kabul gören Rodoslu koloniler teorisinin aksine, epigrafik kanıtlar bu görüşü desteklememekte ve kentin yerli Likya kökenli olduğunu ortaya koymaktadır. Adının Hellenleşmesi süreci, Hellenistik dönemde başlamış ve Roma hakimiyeti altında tamamlanmıştır.

Opramoas: Antik Dünyanın En Büyük Hayırseveri

Rhodiapolis'in tarihsel önemini belirleyen en kritik figür, MS 138-161 yılları arasında Antoninus Pius döneminde yaşamış olan Opramoas'tır. Likya'nın en zengin hayırseveri olan bu kişi, MS 141/142 depremlerinden etkilenen Likya kentlerinin yeniden inşası için büyük bağışlarda bulunmuştur. Opramoas Anıt Mezarı'nın üç tarafındaki duvarlarda yer alan yazıtlar, Anadolu'nun en uzun Antik Yunanca yazıtını oluşturarak, onun yaptığı iyilikleri ve bağışları detaylı şekilde kayıt altına almıştır.

Mimari Zenginlik ve Kentsel Planlama

Kumluca'nın batı yamacındaki tepe üzerinde stratejik konumda kurulan kent, denizi boydan boya gören panoramik manzarası ile dikkat çekmektedir. Kentin su ihtiyacı, yağmur sularının toplanması için inşa edilen sekiz devasa sarnıçla karşılanmıştır. Bunlardan dört tanesi agora'da, iki tanesi ise Asklepion'un merkezinde konumlanmıştır.

Şehir merkezindeki Grek planlı tiyatro, yaklaşık 1500 kişi kapasiteli olup güneye bakmakta ve caveası yamaca yaslanmaktadır. Yerleşimin doğu sınırındaki hamam kompleksi, Anadolu hamam-gymnasion karakteristiği taşımakta ve kentteki toplam yedi hamam yapısından birini oluşturmaktadır. Agora ile stoa kent merkezinde bütünlük arz ederken, stoa agoranın batıda yer alan üzeri örtülü bölümünü meydana getirmektedir.

Asklepion: Likya'nın Tek Hastane Kompleksi

Rhodiapolis'in en özgün özelliklerinden biri, Likya Bölgesi'nde bugüne kadar tespit edilen tek hastane kompleksi olan Asklepion'a ev sahipliği yapmasıdır. Bu kompleks içerisinde Asklepios ve Hygeia Tapınağı ile kütüphane de bulunmaktadır. Hekim ve rahip Herakleitos tarafından sağlık tanrılarına adanan bu yapı, antik dönemde bölgenin tıbbi merkezi işlevini görmüştür.

İnanç Yapıları ve İmparatorluk Kültü

Roma imparatorlarının tanrılaştırıldığı dönemde inşa edilen İmparator Hadrian Sebastaionu/Hadrianeum, kentin dini yaşamındaki dönüşümü yansıtmaktadır. Klasik dönemden Bizans'a kadar uzanan kalıntılar gözlemlenmekle birlikte, Bizans dönemi yapıları çoğunlukla tahrip olmuş durumdadır. Tiyatronun üstünde apsisi korunagelmiş olan kilise, Hıristiyanlık dönemindeki süreklilik hakkında önemli ipuçları sunmaktadır.

Modern Keşif ve Koruma Çabaları

Rhodiapolis, ilk kez 1892'de Avusturyalı arkeologlar tarafından keşfedilmiş, ancak sistematik arkeolojik kazılar 2006 yılında Akdeniz Üniversitesi öncülüğünde başlatılmıştır. 2009 yılında "Likya Uygarlığı Antik Kentleri" kapsamında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne önerilen kent, 2011'de restore edilen Helenistik tiyatrosuyla bin yılı aşkın süre sonra ilk kez konserle müzikle buluşmuştur.

Sonuç

Rhodiapolis Antik Kenti, Likya uygarlığının hayırseverlik geleneği, kentsel planlama anlayışı ve mimari zenginliğini yansıtan eşsiz bir kültürel miras alanıdır. Opramoas'ın yazıtları aracılığıyla antik dönem hayırseverlik anlayışına dair sunduğu detaylı bilgiler, kent tarihçiliği açısından benzersiz bir kaynak değeri taşımaktadır. Asklepion kompleksi ile Likya Bölgesi'ndeki tıp tarihine ışık tutan bu antik kent, Anadolu'nun kültürel zenginliğinin önemli bir temsilcisi olarak varlığını sürdürmektedir.