Antalya Rhodiapolis Antik Kenti: Kumluca'nın Opramoas Yazıtları ve Asklepion Hazinesi

Likya'nın Hayırsever Kentinde Sanat ve Mimarlık

Antalya'nın Kumluca ilçesinde, denizden 300 metre yükseklikte konumlanan Rhodiapolis Antik Kenti, Likya uygarlığının en büyüleyici sanat hazinelerinden birini barındırır. Sarıcasu Köyü sınırlarındaki bu antik yerleşim, özgün adıyla Wedrei/Wedrenehi olarak bilinen ve MÖ 5. yüzyıla tarihlenen sikkelerde Lykçe verilerle kanıtlanan köklü bir geçmişe sahiptir. Kentin isminin Mopsos'un kızı Rhodos'tan veya Rhodos'tan gelen kolonilerden geldiği kabul edilse de, epigrafik kanıtlar bu görüşü yalanlamakta ve adının Hellenleşmesinin Hellenistik Dönem ile başladığını göstermektedir.

Opramoas'ın Anıt Mezarı: Anadolu'nun En Uzun Yazıtı

Rhodiapolis'in en dikkat çekici sanat eseri, tiyatronun güneybatısında yer alan Opramoas Anıt Mezarı'dır. Tapınak cephesine sahip bu kenotaph, duvarlarının tamamen kitabelerle dolu olmasıyla Anadolu'nun en uzun Antik Yunanca yazıtını taşır. MS 138-161 yılları arasında Antoninus Pius döneminde yaşayan Likya'nın en zengin hayırseveri Opramoas'ın yapmış olduğu iyilikleri ve bağışları detaylı şekilde aktaran bu yazıtlar, MS 141/142 depreminden etkilenen Likya kentlerindeki yapıların onarımı için yapılan bağışları belgeler. Opramoas, erken dönemdeki hizmetlerinin ardından bronz heykel, altın kaplama ikon ve altın çelenk ile onurlandırılmış, Likya Birliği tarafından yıllık onurlarla anılmasına karar verilmiştir.

Mimari Çeşitlilik ve Kentsel Planlama

Kentin mimari dokusu, Grek planlama anlayışının Likya gelenekleriyle harmanlanan eşsiz bir sentezi yansıtır. Şehir merkezindeki yaklaşık 1500 kişi kapasiteli Helenistik tiyatro, güneye bakacak şekilde konumlandırılmış ve caveası yamaca yaslandırılmıştır. 2011'de restore edilen bu yapı, bin yılı aşkın süre sonra ilk kez konserle müzikle buluşmuştur. Kent merkezinde agora ile stoa bir bütünlük arz eder; stoa, agoranın batıda yer alan üzeri örtülü bölümünü oluşturarak klasik Yunan kent planlamasının izlerini taşır.

Rhodiapolis'in su yönetimi sistemi, antik mühendisliğin başyapıtlarından biridir. Denizden 300 metre yükseklikte kurulmuş olması sebebiyle yağmur sularının toplanmasıyla karşılanan su ihtiyacı, kentteki sekiz devasa sarnıçla desteklenmiştir. Bunlardan dört tanesi agora'da, iki tanesi de Asklepion'un merkezinde yer alarak hem işlevsel hem de estetik bir düzenleme sergiler.

Asklepion: Likya'nın Tek Hastane Kompleksi

Rhodiapolis'in en özgün yapısı, Likya Bölgesi'nde bugüne kadar tespit edilen tek hastane kompleksi olan Asklepion'dur. Bu eşsiz sağlık merkezi, içerisinde Asklepios ve Hygeia Tapınağı ile kütüphane barındırarak antik dönemin holistik sağlık anlayışını yansıtır. Hekim ve rahip Herakleitos tarafından sağlık tanrılarına adanan tapınak, tıp ve inanç sistemlerinin iç içe geçtiği dönemin karakteristik özelliklerini sergiler.

Çok Katmanlı Tarihsel Doku

Kent, MÖ 2. yüzyılda Roma Cumhuriyeti ile Seleukos arasında imzalanan Apameia Antlaşması sonucunda kurulan Likya Birliği'nin önemli üyelerinden biri olmuştur. Klasik dönemden Bizans'a kadar uzanan kalıntılar, kentin kesintisiz yerleşim tarihini belgeler. Roma imparatorlarının tanrılaştırıldığı dönemde inşa edilen İmparator Hadrian Sebastaionu, dönemin siyasi ve dini anlayışını mimari dilde ifade eder.

Yerleşimin doğu sınırındaki Anadolu hamam-gymnasion karakteristiğindeki yedi hamam yapısı, Roma yaşam kültürünün Anadolu'daki yansımalarını gösterir. Küçük taşlardan harçlı veya harçsız olarak inşa edilmiş konutlar ise gündelik yaşamın mimari izlerini taşır.

Arkeolojik Keşif ve Koruma

1892'de Avusturyalı arkeologlar tarafından keşfedilen kent, 2006 yılında Akdeniz Üniversitesi öncülüğünde başlatılan resmi kazılarla sistematik olarak gün yüzüne çıkarılmaktadır. 2009'da "Likya Uygarlığı Antik Kentleri" kapsamında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne önerilen Rhodiapolis, nekropol alanındaki Likya dilinde kitabeli kaya mezarıyla da dil tarihine ışık tutar.

Kumluca ilçe merkezinin kuzeyinde konumlanan bu antik kent, Akdeniz'i tepeden boydan boya gören konumuyla hem stratejik hem de estetik bir yerleşim alanı seçimini yansıtır. Rhodiapolis, Opramoas'ın yazıtları, eşsiz Asklepion kompleksi ve çok katmanlı mimari dokusuyla Likya sanatının ve Anadolu'nun kültürel mirasının vazgeçilmez parçalarından biridir.