Antalya Rhodiapolis Antik Kenti: Kumluca'nın Opramoas Yazıtlı Arkeolojik Hazinesi

Wedrei'den Rhodiapolis'e: Bin Yıllık Arkeolojik Yolculuk

Antalya'nın Kumluca ilçesinde, Sarıcasu Köyü sınırlarında yer alan Rhodiapolis Antik Kenti, arkeoloji dünyasının en büyüleyici keşiflerinden biridir. Denizden 300 metre yükseklikteki bu tepe yerleşimi, MÖ 7. yüzyıldan itibaren Wedrei/Wedrenehi adıyla bilinen köklü bir geçmişe sahiptir. Kazılarımızda ortaya çıkan MÖ 5. yüzyıla ait sikkeler ve Lykçe yazıtlı kaya mezarları, kentin orijinal isminin Wedrei olduğunu kanıtlamaktadır.

Kentin isminin Hellenleşmesi Hellenistik Dönem ile başlamış, Mopsos'un kızı Rhodos'tan ya da Rhodos'tan gelen kolonilerden dolayı Rhodiapolis adını almıştır. Ancak epigrafik bulgularımız, kentin Rodoslu yerleşimciler tarafından kurulduğu yönündeki geleneksel görüşü çürütmektedir.

Opramoas'ın İzinde: Anadolu'nun En Uzun Yazıtı

Rhodiapolis'in en büyük hazinesi, hiç şüphesiz Opramoas Anıt Mezarı'dır. Tiyatronun güneybatısında, sahne binasının arkasında yer alan bu kenotaph, tapınak cepheli mimarisiyle dikkat çeker. Üç tarafındaki duvarlarda yer alan yazıtlar, Anadolu'nun en uzun Antik Yunanca yazıtını oluşturur ve Opramoas'ın yaptığı iyilikleri detaylı şekilde aktarır.

Antoninus Pius döneminde (MS 138-161) yaşayan Opramoas, Likya'nın en zengin hayırseveri olarak tarihe geçmiştir. MS 141/142 yıllarında yaşanan büyük depremden sonra Likya kentlerindeki yapıların onarımı için yaptığı bağışlar, yazıtlarda satır satır kayıtlıdır. Likya Birliği tarafından yıllık onurlarla onurlandırılan bu kişi, bronz heykel, altın kaplama ikon ve altın çelenk ile ödüllendirilmiştir.

Eşsiz Mimari Kompleks: Asklepion'dan Tiyatro'ya

2006 yılında Akdeniz Üniversitesi öncülüğünde başlattığımız sistematik kazılar, kentin olağanüstü mimari zenginliğini gün yüzüne çıkarmıştır. Rhodiapolis, Likya Bölgesi'nde bugüne kadar tespit edilen tek hastane kompleksi olan Asklepion'a ev sahipliği yapar. Bu kompleks içerisinde Asklepios ve Hygeia Tapınağı ile kütüphane de bulunmaktadır. Hekim ve rahip Herakleitos tarafından sağlık tanrılarına adanan bu yapı, antik tıp tarihinin önemli tanıklarından biridir.

Kent merkezindeki Grek planlı tiyatro, yaklaşık 1500 kişi kapasiteli olup güneye bakmaktadır. Caveası yamaca yaslanan bu yapı, 2011'de restore edildikten sonra bin yılı aşkın süre sonra ilk kez konserle müzikle buluşmuştur. Tiyatronun üstünde apsisi korunagelmiş bir kilise kalıntısı, kentin Bizans dönemine kadar süren yaşam döngüsünü kanıtlamaktadır.

Su Mühendisliği Harikası: Sarnıçlar ve Hamamlar

Kentin su ihtiyacının yağmur sularının toplanmasıyla karşılandığı düşünüldüğünde, sekiz devasa sarnıcın varlığı büyük önem taşır. Bunlardan dört tanesi agora'da, iki tanesi Asklepion'un merkezinde yer alır. Bu mühendislik harikası yapılar, antik dönem su yönetiminin ne denli gelişmiş olduğunu göstermektedir.

Yerleşimin doğu sınırındaki Anadolu hamam-gymnasion karakteristiğindeki hamam, yedi hamam yapısından biridir. Agora ile stoa'nın kent merkezinde oluşturduğu bütünlük, Roma döneminin kentsel planlama anlayışını yansıtır.

Çok Katmanlı Tarih: Klasik'ten Bizans'a

Kazılarımızda Klasik dönemden Bizans'a kadar uzanan katmanlar gözlemlenmektedir. Kent, MÖ 2. yüzyılda Roma Cumhuriyeti ile Seleukos arasında imzalanan Apameia Antlaşması sonucunda kurulan Likya Birliği'nin önemli üyelerinden biri olmuştur. Roma imparatorlarının tanrılaştırıldığı dönemde inşa edilen İmparator Hadrian Sebastaionu, kentin Roma'ya bağlılığının mimari ifadesidir.

Küçük taşlardan harçlı veya harçsız olarak inşa edilmiş konutlar, hala ayakta duran yapıların çoğunluğunu oluşturur. Nekropol alanındaki Likya dilinde kitabeli kaya mezarı, kentin yerel kültürünün devamlılığını gösterir.

UNESCO Yolunda Koruma Çabaları

Rhodiapolis, 2009 yılında "Likya Uygarlığı Antik Kentleri" kapsamında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne önerilmiştir. 1892'de Avusturyalı arkeologlar tarafından keşfedilen kent, günümüzde modern koruma teknikleriyle gelecek nesillere aktarılmaya çalışılmaktadır.

Kumluca ilçe merkezinin 2,5 kilometre kuzeyindeki bu arkeolojik hazine, denizi tepeden boydan boya gören konumuyla ziyaretçilerini büyüler. Giriş ücreti olmayan kentte, tiyatro, hamam ve ana cadde gibi kamusal yapılar kısmen gün yüzüne çıkarılmış durumdadır. Her kazı sezonunda yeni buluntularla tarihimize ışık tutan Rhodiapolis, Anadolu arkeolojisinin vazgeçilmez duraklarından biri olmaya devam etmektedir.