Antalya Selinus Antik Kenti: Gazipaşa'nın İmparatorluk Mirası

Antalya'nın Gazipaşa ilçesinde, Hacı Musa Çayı'nın Akdeniz'le buluştuğu noktada yükselen Selinus Antik Kenti, tarihin en dramatik anlarından birine ev sahipliği yapmış eşsiz bir arkeolojik alandır. MÖ 6. yüzyıldan itibaren kesintisiz yerleşim gören bu antik liman kenti, Roma İmparatoru Trajan'ın son nefesini verdiği ve ardından Trajanopolis adını aldığı kutsal topraklar olarak tarihe geçmiştir.

Dağlık Kilikya'nın Stratejik Konumu

Selinus, antik dönemde Selinus Potamus olarak bilinen Hacı Musa Çayı'nın denizle buluştuğu stratejik noktada, denize dirsek gibi uzanan küçük bir yarımadanın tepesi ve yamacında kurulmuştur. Dağlık Kilikya Bölgesi'nin en önemli liman kentlerinden biri olan Selinus, Akdeniz'e egemen konumuyla hem ticari hem de askeri açıdan kritik bir öneme sahipti. Kentin coğrafi konumu, doğal liman imkanları ve iç bölgelerle bağlantısı, burayı antik çağdan itibaren sürekli yerleşim alanı haline getirmiştir.

Günümüzde Alanya'nın 45 kilometre doğusunda yer alan antik kent, Gazipaşa ilçe merkezine ve yat limanına oldukça yakın konumdadır. Uluslararası Gazipaşa Havaalanı'na sadece 7 kilometre mesafede bulunan bu tarihi alan, modern ulaşım ağları açısından da erişilebilir bir konuma sahiptir.

İmparatorluk Değişiminin Tanığı

Selinus'un tarihteki en dramatik anı, 9 Ağustos 117 tarihinde yaşanmıştır. Roma İmparatoru Trajan, Part seferinden dönerken hastalanarak bu kentte hayatını kaybetmiş, külleri Roma'ya gönderilmiştir. Bu olayın ardından kent, imparatorun anısına Trajanopolis adını almış ve Roma İmparatorluğu'nun özel ilgisine mazhar olmuştur.

Trajan'ın ölümünün hemen ertesi günü olan 10 Ağustos 117'de, İmparator Hadrianus burada yeni imparator ilan edilmiştir. Bu olaylar, Selinus'u Roma tarihinin en kritik geçiş dönemlerinden birinin merkezi haline getirmiş ve kente "Kutsal Şehir Selinus Trajanopolis" unvanını kazandırmıştır. Alanya Arkeoloji Müzesi'ndeki sikkeler üzerinde bu kutsal unvan açıkça görülebilmektedir.

Çok Katmanlı Mimari Yapılar

Selinus'un mimari dokusu, farklı dönemlerin iç içe geçtiği zengin bir mozaik sunar. Yarımadanın zirvesinde yer alan akropol, surlarla çevrili bir tepede konumlanmış olup içinde kilise ve sarnıç kalıntıları barındırır. Bu yüksek noktaya ulaşmak için yaklaşık 800 basamaklı zorlu bir merdiven tırmanışı gerekmektedir.

Kentin en dikkat çekici yapılarından biri Şekerhane olarak bilinen yapıdır. Bu eser, aslında İmparator Trajan için yapılmış bir kenotaph (anıt mezar) olmasına rağmen, Selçuklu döneminde kırmızı zikzak motiflerle süslenerek av köşküne dönüştürülmüştür. Bu dönüşüm, kültürel etkileşimin en ilginç örneklerinden birini oluşturur.

Kentte yer alan diğer önemli yapılar şunlardır:

• Hamamlar: Büyük ve küçük olmak üzere iki hamam kalıntısı, biri kayalık yamacın denize indiği kesimde
• Agora: Deniz kenarında konumlanan ve granit sütunları hâlâ görülebilen ticaret merkezi
• Su Kemeri: Selinus Çayı çevresinde rastlanan antik su taşıma sistemi kalıntıları
• Odeon: Küçük ölçekli tiyatro yapısının kalıntıları

Kültürel Dönüşümün İzleri

Selinus, Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde kesintisiz yerleşim görmüş, her dönemin kendine özgü izlerini taşıyan nadir antik kentlerden biridir. Yamaçtaki surların içinde bulunan Azize Tekla'ya adanmış apsisli kilise kalıntısı, Bizans döneminin dini mimarisini yansıtırken, Şekerhane yapısındaki Selçuklu müdahalesi kültürel süreklilik ve dönüşümün somut kanıtını oluşturur.

Kentin nekropol alanındaki anıtsal mezarlar, Kilikya bölgesinin ölü gömme geleneklerini en güzel biçimde ortaya koymaktadır. Alanya Arkeoloji Müzesi'ndeki ostoteklerin (kül kutuları) çoğunluğunun Selinus nekropolünden getirilmiş olması, kentte özelleşmiş bir atölye varlığını düşündürmektedir.

Arkeolojik Bulgular ve Sanat Eserleri

2004-2014 yılları arasında Alman Arkeoloji Enstitüsü ve Alanya Müzesi işbirliğiyle gerçekleştirilen kurtarma kazıları ve temizlik çalışmaları, kentin tarihsel önemini daha net ortaya koymuştur. Bu çalışmalar sayesinde, Selinus'un farklı dönemlerdeki mimari gelişimi ve kültürel katmanları sistematik olarak belgelenmiştir.

Agorada kullanılan granit sütunlar, kentin Roma dönemindeki ihtişamını gözler önüne sererken, Şekerhane yapısındaki kırmızı zikzak motifli süslemeler Selçuklu sanat anlayışının yerel uygulamalarını yansıtır. Bu bulgular, Selinus'un sadece siyasi değil, aynı zamanda sanatsal ve kültürel açıdan da önemli bir merkez olduğunu kanıtlamaktadır.

Günümüzdeki Durumu ve Ziyaret

Selinus Antik Kenti'ne giriş ücretsiz olup, ziyaretçiler tepeye yaklaşık yarım saatlik bir yürüyüşle ulaşabilirler. Ancak akropole çıkış için gerekli olan 800 basamaklı merdiven tırmanışı oldukça zorlu olduğundan, ziyaretçilerin yanlarına su almaları, rahat ayakkabı giymeleri ve kondisyonlu olmaları önerilmektedir.

Ne yazık ki kent, bakımsızlık nedeniyle restorasyona ihtiyaç duymaktadır. Buna rağmen, Gazipaşa sahillerinde tatil yapanlar için tepeye çıkıp muhteşem Akdeniz manzarasını izlemek, tarihi atmosferi hissetmek ve antik kalıntıları gezmek unutulmaz bir deneyim sunmaktadır.

Tarihsel Mirasın Korunması Gerekliliği

Selinus Antik Kenti, iki büyük Roma imparatorunu ağırlayan ve imparator değişimine tanıklık eden eşsiz tarihi önemiyle, Türkiye'nin en değerli arkeolojik alanlarından biridir. Dağlık Kilikya Bölgesi'nin kültürel zenginliğini yansıtan bu antik kent, gelecek nesillere aktarılması gereken bir hazine niteliğindedir. Kentin korunması ve sürdürülebilir turizm anlayışıyla ziyarete açık tutulması, hem yerel hem de uluslararası düzeyde önem arz etmektedir.