Antalya Sillyon Antik Kenti: Serik'in Çok Katmanlı Mimari Hazinesi

Antalya'nın Serik ilçesinde, Yanköy Mahallesi'ndeki Koçhisar Tepesi'nde yükselen Sillyon Antik Kenti, Anadolu'nun en nadide çok katmanlı arkeolojik alanlarından birini oluşturuyor. Hititçe Šalluša adından türediği kabul edilen bu antik yerleşim, Helenistik dönemden Türk-İslam çağına kadar uzanan kesintisiz bir medeniyetler mozaiğini sunuyor.

Doğal Konum ve Mimari Üstünlük

Pamfilya Bölgesi'nin karakteristik coğrafyasında, sarp kenarlı bir kaya kütlesi üzerinde kurulan Sillyon, doğal savunma avantajlarını ustalıkla mimari tasarımla harmanlıyor. Kentin kurulduğu büyük kaya kütlesi, yapıların mukavemetini önemli ölçüde artırırken, sadece eğimin en az olduğu batı ve güneybatı bölümlerinde sur duvarları inşa edilmesi, antik dönem şehir planlamasının doğayla uyumlu yaklaşımını gözler önüne seriyor.

Akropolisin güney kesimindeki tiyatro, Pamphylia Ovası ve Akdeniz'e hâkim panoramik konumuyla, antik dönem mimarlarının manzara estetiğine verdiği önemi kanıtlıyor. Her ne kadar deprem ve heyelanlar sonucu sahne binası ve oturma basamaklarının büyük kısmı yıkılmış olsa da, mevcut on iki oturma basamağı ve batı duvarı, yapının özgün ihtişamını hâlâ hissettiriyor.

Tarihsel Katmanlar ve Kültürel Süreklilik

Sillyon'un tarihi serüveni, MÖ 3. yüzyılda kendi adını taşıyan madeni parasını basmaya başlamasıyla belgelenen özerk kent statüsünden başlayarak, çarpıcı bir süreklilik gösteriyor. Paraları üzerinde Sylviys yazan bu güçlü kent, Pers hakimiyeti döneminde tahkimatlı yapısıyla donanma ve garnizon birliklerinin toplandığı stratejik bir merkez üssü konumuna gelmiş.

Antik yazar Arrianus'un aktardığına göre, Büyük İskender'in MÖ 334 yılında kenti kuşattığı fakat alamadığı gerçeği, Sillyon'un savunma mimarisinin ne denli etkili olduğunu gösteriyor. Roma döneminde ise kentin ileri gelen zengin ailelerinden hayırsever Menodora'nın büyük bağışları sayesinde birçok dinsel ve kamusal yapı inşa edilmiş.

Mimari Yapılar ve Sanat Eserleri

Kentin mimari zenginliği, 254 metre uzunluğundaki stadionla doruk noktasına ulaşıyor. Pamphylia Bölgesi'nin en büyük stadionu olma özelliğine sahip bu yapı, batı yamacındaki konumuyla antik dönem spor mimarisinin görkemli bir örneğini sunuyor. Stadionun doğusunda yer alan hamam kompleksi, sıralı beş salondan oluşan plan şemasıyla geç antik döneme kadar kullanılmış.

Akropolisin batı kesimindeki kastron, içinde kuzey duvarına yaslanmış bir praitorion (idari merkez) barındırıyor. Sağlam duvarlarındaki siperlik alanları, Bizans döneminde akropolise taşınmasından hemen sonra inşa edilen bu yapının, Türk-İslam döneminde de bir köşk olarak kullanılmaya devam ettiğini gösteriyor.

Aşağı Şehir'deki Helenistik Kule, çatı seviyesine kadar korunmuş üç katlı yapısıyla dikkat çekiyor. Zemin katında kente tali giriş sağlayan kapısı bulunan bu kule, Helenistik dönem savunma mimarisinin mükemmel bir örneğini teşkil ediyor.

Dini Miraslar ve İnanç Merkezleri

Bizans dönemi Pamphylia'sında Sillyon'un piskoposluk merkezi olması, kentin dini önemini uzun süre korumasını sağlamış. Akropolisin merkezindeki A ve B kiliseleri ile Bizans Kilisesi, bu dönemin dini mimarisinin izlerini taşıyor. Konstantinos ve Antonius isimli iki patriğin görev yaptığı kentten, Khalkedon ve Constantinopolis konsüllerinde Sillyonlu piskoposların isimleri geçiyor.

Akropolisin güneyindeki Tapınaklar Terası, merdivenlerle ayrılan iki farklı terasta görkemli tapınaklar barındırıyor. Bu düzenleme, antik dönem kutsal alan tasarımının hiyerarşik yaklaşımını yansıtıyor.

Türk-İslam döneminin en önemli eseri olan kale mescidi, akropolisin kuzeybatı noktasında konumlanıyor. Antalya Bölgesi'ndeki en erken Türk-İslam eserleri arasında yer alan bu yapı, kentin Karahisar-ı Teke Kalesi olarak 17. yüzyıla kadar yerleşim gördüğü dönemin tanığı.

Kültürel Değer ve Ziyaret Deneyimi

Serik ilçe merkezine 15 km uzaklıktaki Sillyon'a ulaşım, ana yoldan 10-15 km içeride taşlı bir patikada yaklaşık 15-20 dakikalık zorlu bir tırmanışla gerçekleşiyor. Bu fiziksel çaba, ziyaretçileri antik dönem hacılarının yaşadığı deneyime benzer bir hazırlık sürecinden geçiriyor.

Kent henüz kazı aşamasında olduğu için giriş ücretsiz, ancak ziyaretçiler için düzenlenmiş tesis veya rota bulunmuyor. Yürüyüş yolunun net olmaması ve derin yarıkların varlığı, özellikle çocuk ve yaşlı ziyaretçiler için dikkat gerektiriyor. Köylülerin gönüllü rehberliği, bu eşsiz alanı keşfetmek isteyenler için değerli bir kaynak oluşturuyor.

Zamansız Bir Miras

Sillyon Antik Kenti, Helenistik, Roma, Bizans ve Türk-İslam dönemlerinin izlerini aynı karede sunabilen Anadolu'daki nadir örneklerden biri olarak, medeniyetler arası kültürel süreklilik ve dönüşümün canlı bir laboratuvarını oluşturuyor. Her bir taş, her bir duvar kalıntısı, binlerce yıllık insanlık tarihinin sessiz tanıklığını sürdürüyor.