Antalya Sillyon Antik Kenti: Serik'in Çok Katmanlı Tarih Mirası

Pamfilya'nın Stratejik Kalesi

Antalya'nın Serik ilçesine bağlı Yanköy Mahallesi'nde, Koçhisar Tepesi üzerinde yükselen Sillyon Antik Kenti, Anadolu'nun en çarpıcı tarihsel katmanlaşma örneklerinden birini sunar. Hititçe Šalluša olarak bilinen bu antik yerleşim, adını Hitit metinlerinden alarak binlerce yıllık bir geçmişe tanıklık eder. Pamfilya Bölgesi'nin sarp kenarlı tepesi üzerinde kurulmuş olan kent, doğal savunma avantajlarını ustalıkla kullanarak tarih boyunca stratejik önemini korumuştur.

Kentin kurulduğu tepelik alanın büyük bir kaya kütlesinden oluşması, yapıların mukavemetini önemli ölçüde artırmış ve bu durum günümüze kadar ulaşan kalıntıların varlığını açıklar. Sadece eğimin en az olduğu batı ve güneybatı bölümlerinde surlar dikilmiş olması, kentin doğal coğrafyasından ne denli etkili bir şekilde yararlandığını gösterir.

Büyük İskender'in Alamadığı Kent

MÖ 3. yüzyılda kendi adını taşıyan madeni parasını basmaya başlayan Sillyon, Sylviys yazılı sikkeleriyle güçlü ve özerk bir kent konumuna sahipti. Pers hakimiyeti döneminde, tahkimatlı yapısıyla Pers donanması ve garnizon birliklerinin toplandığı merkez üssü haline gelen kent, en dramatik tarihsel anını MÖ 334 yılında yaşadı. Antik yazar Arrianus'un aktardığına göre, Büyük İskender'in kuşatmasına direnen Sillyon, bu büyük komutanın alamadığı nadir kentlerden biri olarak tarihe geçti.

Roma döneminde kentin ileri gelen zengin ailelerinden olan hayırsever Menodora'nın büyük bağışları, kentte birçok dinsel ve kamusal yapının inşasını mümkün kıldı. Bu dönemde Sillyon, Pamphylia Bölgesi'nin en büyük stadionuna sahip olma ayrıcalığını kazandı; 254 metre uzunluğundaki bu yapı, bölgenin spor ve kültürel yaşamındaki merkezi konumunu yansıtır.

Mimari Zenginlik ve Çok Dönemli Yapılar

Sillyon'un mimari dokusunu incelerken, farklı dönemlerin iç içe geçmiş katmanlarıyla karşılaşırız. Akropolisin güneybatı eteğinde konumlanan Ana Kent Kapısı, Rampalı Cadde'nin başlangıç noktasını oluştururken, aşağı şehir duvarları üzerinde beş, akropolis savunmasında ise dört farklı planda inşa edilmiş kuleler, kentin savunma mimarisinin gelişmişliğini sergiler.

Stadionun doğusunda yer alan hamam kompleksi, sıralı beş salondan oluşan plan şemasıyla geç antik döneme kadar kullanılmış ve Roma yaşam kültürünün bölgedeki yansımalarını gösterir. Akropolisin güney kesimindeki tiyatro, deprem ve heyelanların tahribatına rağmen, Pamphylia Ovası ve Akdeniz'e hâkim panoramik manzarasıyla ziyaretçileri büyüler. Mevcut durumda sadece on iki oturma basamağı ve batı duvarı sağlam kalabilmiş olsa da, yapının orijinal ihtişamını hayal etmek zor değildir.

Bizans'tan Selçuklu'ya Dini Dönüşüm

Bizans dönemi Pamphylia'sında Sillyon'un piskoposluk merkezi olması, kentin dini ve idari önemini farklı bir boyuta taşıdı. Konstantinos ve Antonius isimli iki patriğin görev yaptığı kentten, Khalkedon ve Constantinopolis konsüllerinde Sillyonlu piskoposların isimlerinin geçmesi, kentin Bizans dünyasındaki etkisini kanıtlar. Akropolisin merkezinde yer alan A ve B kiliseleri ile Bizans Kilisesi, bu dönemin dini mimarisini yansıtır.

Türk-İslam döneminde Teke ilinin önemli merkezlerinden Karahisar-ı Teke Kalesi olarak kullanılan Sillyon, 17. yüzyıla kadar yerleşim görmüştür. Akropolisin kuzeybatı noktasında bulunan kale mescidi, Antalya Bölgesi'ndeki en erken Türk-İslam eserleri arasında yer alarak, kentin çok kültürlü kimliğinin somut bir göstergesi haline gelmiştir. Kastron'un Türk-İslam döneminde bir köşk olarak kullanılmaya devam edilmesi, farklı medeniyetlerin aynı mekânları nasıl dönüştürdüğünün çarpıcı bir örneğidir.

Tarihsel Katmanların Canlı Müzesi

Sillyon Antik Kenti, Helenistik, Roma, Bizans ve Türk-İslam dönemlerinin izlerini aynı karede sunabilen Anadolu'daki nadide antik kentlerden biri olarak öne çıkar. Akropolisin güneyindeki Tapınaklar Terası'nda merdivenlerle ayrılan iki farklı terasta görkemli tapınakların bulunması, kentin antik dönemdeki dini önemini vurgular. Aşağı Şehir'deki Helenistik Kule, çatı seviyesine kadar korunmuş üç katlı yapısıyla, zemin katında kente tali giriş sağlayan kapısıyla, dönemin mimari anlayışını yansıtır.

Günümüzde henüz kazı aşamasında olan kent, ziyaretçilerine ücretsiz erişim imkânı sunarken, ana yoldan 10-15 km içeride konumlanması ve 15-20 dakikalık zorlu tırmanış gerektirmesi, onu gerçek tarih meraklıları için keşfedilmeyi bekleyen bir hazine haline getirir. Serik ilçe merkezine 15 km, Side'ye 60 km, Perge'ye ise 25 km mesafede bulunan Sillyon, Pamfilya'nın diğer önemli antik kentleriyle birlikte değerlendirildiğinde, bölgenin tarihsel zenginliğinin anlaşılmasında kritik bir rol oynar.

Medeniyetlerin Kesişim Noktası

Sillyon Antik Kenti, sadece arkeolojik kalıntılarıyla değil, farklı medeniyetlerin barış içinde bir arada yaşadığının somut kanıtlarıyla da dikkat çeker. Akropolisin batı kesiminde Selçuklu Camii kalıntılarının Bizans yapılarıyla yan yana durması, Anadolu'nun hoşgörü geleneğinin tarihsel bir yansımasıdır. Bu çok katmanlı yapı, modern araştırmacılara kültürlerarası etkileşim ve süreklilik konularında değerli veriler sunar.