Antalya Syedra Antik Kenti: Alanya'nın Dağlık Kilikia'daki Sanat Hazinesi

Asar Tepe'nin Zirvesindeki Antik Kent

Antalya'nın Alanya ilçesine bağlı Seki Köyü'nde, denizden 400 metre yükseklikteki Asar Tepe'nin zirvesinde, Syedra Antik Kenti'nin büyüleyici kalıntıları ziyaretçilerini bekliyor. MÖ 9. yüzyıldan MS 13. yüzyıla kadar kesintisiz yaşam izleri taşıyan bu eşsiz arkeolojik alan, Dağlık Kilikia'nın Pamphylia sınırındaki stratejik konumuyla hem dağ hem de kıyı kenti özelliklerini birlikte sergiliyor.

Syedreon'dan Günümüze Uzanan Tarihsel Yolculuk

Kentin antik adı olan Syedreon, ilk kez Roma İmparatoru Tiberius'un MS 1. yüzyılda bastırdığı sikkelerde karşımıza çıkıyor. Filolojik araştırmalar, bu ismin yerli Anadolu dilinden türeyerek Sedre Çayı'ndan ya da gemi yapımında kullanılan sedir ağaçlarından kaynaklanmış olabileceğini gösteriyor. Kent, MÖ 6. yüzyılda Lidya ve Pers egemenliğine girdikten sonra, Büyük İskender'in ölümünü takiben Ptolemaioslar ve Seleukoslar'ın, nihayetinde Roma İmparatorluğu'nun kontrolü altına geçmiştir.

Syedra'nın altın çağı MS 2-4. yüzyıllar arasında yaşanmış, bu dönemde kent önemli yarışmaların düzenlendiği bir merkez haline gelmiştir. MS 2. yüzyılda Roma İmparatoru ile geliştirdiği iyi ilişkiler ve Pescennius Niger'e verdiği destek, kentin siyasi önemini ortaya koyuyor. MS 4. yüzyılda Hıristiyanlığın etkisinin artmasıyla birlikte, Nikaia Konsili'ne katılan kent, dini açıdan da kritik bir rol üstlenmiştir.

Mimari Şaheserler ve Kent Planlaması

Surlarla çevrili kentin planlaması, enine kesen iki büyük cadde ve bunlara dik inen merdivenli sokaklardan oluşan sistematik bir düzenleme sergiliyor. Batıdaki anıtsal kapıdan kente giriş yapan ziyaretçileri, 250 metre uzunluğundaki muhteşem sütunlu cadde karşılıyor. Doğu-batı yönünde uzanan bu cadde, kireç taşından inşa edilmiş olup, kuzeyindeki duvarlarda yer alan nişler ve sütunların taşıdığı ahşap çatı sistemi, antik dönemin sofistike mimari anlayışını yansıtıyor.

Kentin doğusunda konumlanan görkemli hamam kompleksi ve ona bitişik gymnasium kalıntıları, Roma dönemi sosyal yaşamının en önemli merkezlerini oluşturuyor. Hamamın zemininde yer yer korunmuş mozaik kalıntıları, dönemin sanatsal zevkini gözler önüne seriyor. Sütunlu caddenin batı ucunda merdivenlerle çıkılan heroon (anıt mezar), kentin ileri gelenlerine duyulan saygının mimari ifadesi olarak karşımızda duruyor.

Sanat Eserleri ve İkonografik Zenginlik

Syedra'nın en büyüleyici sanat hazinelerinden biri, kayalara oyulmuş Vaftiz Mağarası'dır. Neredeyse tüm duvarları freskler ve ikonografik öğelerle bezeli olan bu mağara, içindeki havuzla birlikte erken Hıristiyanlık döneminin dini ritüellerine tanıklık ediyor. Mağaranın sanatsal süslemeleri, Bizans sanatının yerel yorumlarını sergileyen nadide örnekler sunuyor.

Kentteki yazıtlı heykel kaideleri, güreş ve atletizm gibi yarışmalarda ödül alanlar hakkında değerli bilgiler veriyor. Bu yazıtlar, Syedra'nın antik çağın bölgedeki en aktif spor merkezlerinden biri olduğunu kanıtlıyor. Alanya Müzesi'nde sergilenen yazıt ise İmparator Septimius Severus'un kente gönderdiği teşekkür mektubundan hazırlanmış olup, kentin Roma ile olan diplomatik ilişkilerinin somut delilini oluşturuyor.

Dini Mimari ve Hıristiyanlık İzleri

MS 4. yüzyıldan itibaren Hıristiyanlığın etkisinin artmasıyla birlikte, kentte çeşitli dini yapılar inşa edilmiştir. Sütunlu Cadde üzerinde MS 5. yüzyıla tarihlendirilen bazilika özellikleri gösteren kilise kalıntısı ve akropolün güneyinde MS 10-11. yüzyıla ait küçük kilise yapısı, kentin dini dönüşümünün mimari tanıklarıdır. Küçük kilise yapısının duvarlarındaki freskler ve tuğla zemini, geç Bizans döneminin yerel sanat anlayışını yansıtıyor.

Su Mimarisi ve Teknik Başarılar

Kentin su ihtiyacı, doğal kaynaktan beslenen Sarnıç Mağarası, su depolama havuzları ve yağmur sularını toplayan sarnıçlarla karşılanmıştır. Bu sarnıçların günümüzde dahi kullanılıyor olması, antik mühendisliğin ne denli başarılı olduğunu gösteriyor. Su yapılarının yanı sıra, kentte bulunan zeytin işleme atölyeleri, dönemin ekonomik yaşamına dair ipuçları sunuyor.

Arkeolojik Araştırmalar ve Güncel Durum

1994-1999 yılları arasında başlayan ilk kazı çalışmaları, 2020 yılında yeniden başlatılarak kentin gizli kalmış birçok sırrının aydınlatılmasına katkı sağlıyor. 7. yüzyıldaki depremden bu yana zarar görmüş olan kent, düşmüş sütunlarıyla birlikte antik dönemin ihtişamını hâlâ hissettiriyor. Birinci derece arkeolojik sit alanı olarak tescilli Syedra, Kilikya Bölgesi'nin batı sınırındaki stratejik konumuyla kültürel mirasımızın en değerli parçalarından birini oluşturuyor.