Antalya Syedra Antik Kenti: Alanya'nın Kayıp Spor Başkenti

Dağlık Kilikia'nın Stratejik İncisi

Antalya'nın Alanya ilçesine bağlı Seki Köyü'nde, Asar Tepe'nin zirvesinde yer alan Syedra Antik Kenti, arkeolojik kazılarımızın ortaya çıkardığı en büyüleyici yerleşimlerden biridir. Denizden 400 metre yükseklikte konumlanan bu antik kent, hem dağ hem de kıyı kenti özelliklerini eşsiz bir şekilde harmanlayarak, Dağlık Kilikia olarak adlandırılan engebeli bölgede Kilikia-Pamphylia sınırının stratejik noktasında varlığını sürdürmüştür.

Kentin adı olan Syedreon, ilk kez Roma İmparatoru Tiberius'un MS 1. yüzyılda bastırdığı sikkelerde karşımıza çıkar. Filolojik araştırmalarımız, bu ismin yerli Anadolu dilini yansıttığını ve muhtemelen Sedre Çayı'ndan ya da gemi yapımında kullanılan sedir ağaçlarından türemiş olabileceğini göstermektedir.

Bin Yıllık Yaşam İzleri

Kazı çalışmalarımızda ortaya çıkan stratigrafik veriler, Syedra'nın yerleşim tarihinin MÖ 9. yüzyıla kadar uzandığını kanıtlamaktadır. Bu topraklar, MS 13. yüzyıla kadar kesintisiz yaşanmışlık izleri taşıyarak, neredeyse iki bin yıllık bir medeniyetler mozaiğine ev sahipliği yapmıştır. Kent, MÖ 6. yüzyılda önce Lidya, ardından Persler tarafından fethedilmiş, Büyük İskender'in ölümünden sonra Ptolemaioslar ve Seleukoslar'ın egemenliğine girmiş, sonunda Roma İmparatorluğu'nun kontrolü altına alınmıştır.

Syedra'nın en görkemli dönemi MS 2-4. yüzyıllar arasında yaşanmıştır. Bu dönemde kent, Roma İmparatoru ile geliştirdiği iyi ilişkiler sayesinde Pescennius Niger'i desteklemiş ve önemli yarışmaların düzenlendiği bir merkez haline gelmiştir. MS 4. yüzyılda Hıristiyanlığın etkisi artmış ve kent, Nikaia Konsili'ne katılarak dini açıdan da önemli bir rol üstlenmiştir.

Antik Çağın Spor Merkezi

Kazılarımızda bulunan yazıtlar ve sikkeler, Syedra'nın antik çağın bölgedeki en aktif spor merkezlerinden biri olduğunu ortaya koymaktadır. Gymnasiarkhia agonuna dair bulgular, kentin spor kültürü açısından ne denli önemli olduğunu gözler önüne sermektedir. Kentin doğusunda yer alan görkemli hamam ve ona bitişik konumda bulunan gymnasium kalıntıları, sporcuların eğitim gördüğü mekanların ihtişamını hâlâ yansıtmaktadır.

Yazıtlı heykel kaideleri, güreş ve atletizm gibi yarışlarda ödül alanlar hakkında değerli bilgiler sunmaktadır. Alanya Müzesi'nde sergilenen yazıt, İmparator Septimius Severus'un kente gönderdiği teşekkür mektubundan hazırlanmış olup, kentin Roma ile olan yakın ilişkilerini belgeler niteliktedir.

Mimari Harikalar ve Kentsel Planlama

Syedra'nın kentsel planlaması, antik dönem şehircilik anlayışının mükemmel bir örneğidir. Çevresi surlarla korunan kenti enine kesen iki büyük cadde ve bunlara dik inen merdivenli sokaklar, düzenli bir kent planı oluşturmaktadır. Batıda hâlen ayakta olan anıtsal kapıdan kente giriş yapılmakta, ziyaretçileri 250 metre uzunluğundaki sütunlu cadde karşılamaktadır.

Doğu-batı yönünde uzanan bu sütunlu cadde, kireç taşından yapılmış yolları ile kentin günümüzde ayakta kalan en önemli yapılarından biridir. Caddenin kuzeyindeki duvarlarda yer alan nişler ve gölge sağlamak için sütunların taşıdığı ahşap çatı kalıntıları, antik dönemin yaşam konforunu gözler önüne sermektedir.

Su Mühendisliği ve Dini Yapılar

Kentin su ihtiyacı, doğal bir kaynaktan beslenen Sarnıç Mağarası, su depolama havuzları ve yağmur suları ile dolan sarnıçlarla karşılanmıştır. Bu sarnıçlar günümüzde dahi kullanılmakta olup, antik dönem su mühendisliğinin başarısını kanıtlamaktadır.

Kayalara oyulmuş Vaftiz Mağarası, neredeyse bütün duvarları freskler ve ikonografik öğelerle bezeli olup, dinsel işlevi olan en etkileyici yapılardan biridir. İçindeki havuz, erken Hıristiyanlık döneminin vaftiz ritüellerine tanıklık etmektedir. Sütunlu Cadde üzerinde MS 5. yüzyıla tarihlendirilen bazilika kalıntısı ve akropolün güneyinde MS 10-11. yüzyıla ait küçük kilise yapısı, kentin dini dönüşümünü belgeler niteliktedir.

Sanat Eserleri ve Mozaikler

Kazılarımızda ortaya çıkan mozaik kalıntıları, hamamın zemininde ve Aşağı Kent'teki liman bölümünde kentin sanatsal zenginliğini yansıtmaktadır. Büyük Hamam zeminindeki mozaik süslemeler, dönemin dekoratif sanat anlayışının örneklerini sunmaktadır.

Yapı malzemesi analizlerimiz, kentin yollarının kireç taşından yapıldığını, bazı yapıların duvarlarında ise moloz, ostotek parçaları, harç, kiremit ve yazıt parçalarının kullanıldığını ortaya koymaktadır. Bu bulgular, antik dönemde geri dönüşüm anlayışının ne denli yaygın olduğunu göstermektedir.

Kazı Çalışmaları ve Koruma

Syedra'da ilk sistematik kazı çalışmaları 1994-1999 tarihleri arasında gerçekleştirilmiş, 2020 yılında yeniden başlatılan kazılar sayesinde kentin gizli kalmış bölümleri gün yüzüne çıkarılmaktadır. 7. yüzyıldaki depremden zarar görmüş olan kent, düşmüş sütunlarla kaplı olsa da, her yeni kazı sezonu antik yaşamın izlerini daha da netleştirmektedir.

Birinci derece arkeolojik sit alanı olarak tescilli olan Syedra, Kilikya Bölgesi'nin batı sınırı olarak stratejik önemini korumakta ve zeytin işleme atölyelerinin bulunması gibi detaylarla antik dönem yaşamına ışık tutmaktadır. Bu eşsiz antik kent, geçmişin sesini dinlemek isteyenler için Akdeniz'e hakim tepesinde sessizce beklemektedir.