Antalya Trebenna Antik Kenti: Konyaaltı'nın Kayalıklardaki Arkeolojik Hazinesi

Sivridağ'ın kuzey eteklerinde, kayalık bir tepe üzerine kurulmuş olan Trebenna Antik Kenti, Antalya'nın en büyüleyici arkeolojik alanlarından biridir. Konyaaltı ilçesinin Geyikbayırı ve Çağlarca mahallelerinde yer alan bu antik yerleşim, Luwi dilindeki orijinal adı Trebewana yani "Trebe ülkesi" anlamıyla binlerce yıllık geçmişini günümüze taşımaktadır.

Trebenna'nın Tarihsel Yolculuğu

Antalya şehir merkezine 32 kilometre mesafedeki bu antik kent, tarihsel süreç içinde farklı medeniyetlerin egemenliği altında kalmıştır. MÖ 281-280 yıllarında Ptolemaiosların, MÖ 168 sonrasında ise Bergama Krallığı'nın II. Eumenes döneminde kontrolü altına girdiği düşünülmektedir.

Trebenna için en parlak dönem MS 3. yüzyıl olmuştur. İmparator III. Gordianus (MS 238-244) kente sikke basma özgürlüğü vererek, ekonomik ve siyasi önemini pekiştirmiştir. Roma çağında resmen Likya eyaleti sınırları içinde kalan kent, Bizans döneminde kesin olarak bir Pamphylia kenti statüsü kazanmıştır.

Kent, MS 12. yüzyıl sonlarına kadar Bizans kenti olarak varlığını sürdürmüş, Antalya ve çevresinin MS 13. yüzyıl başlarında Türklerin eline geçmesiyle terk edildiği tahmin edilmektedir.

Kayalıklardaki Mimari Yapılar

Batı Antalya Ovası'ndaki kıyı kentlerin son savunma yeri olarak tasarlanan Trebenna, etrafı kayalıklarla çevrili stratejik konumuyla dikkat çeker. Ören yerinde günümüze ulaşan yapılar, kentin farklı dönemlerindeki mimari anlayışını yansıtmaktadır.

Roma dönemi yapıları, akropol ile Sivritepe arasında kalan düzlükte konumlanmıştır:

• Ekklesiasterion: Meclis binası olarak kullanılan bu yapı, kent meydanının batı sınırını oluşturur
• Sebasteion: İmparator kültü tapınağı, Roma döneminin dini yaşamını yansıtır
• Stoa: Kapalı yürüyüş alanı ve ticaret merkezi işlevi görür
• Hamam: Elmin Nekropolü yamacındaki son kamu yapısı olarak kent meydanının güney sınırını belirler

Hamam yapısına giriş, cepheyi yaklaşık üç eşit parçaya ayıran iki anıtsal kapı ile sağlanmaktadır. Bu mimari detay, Roma döneminin görkemli yapı anlayışını gözler önüne sermektedir.

Kaya Odaları ve Mezar Geleneği

Akropol kayalıklarında konut ve mezar amaçlı pek çok kaya odası bulunmaktadır. Bu odaların bazıları önce mezar, sonra konut olarak kullanılmış olup, antik dönem yaşam koşullarının esnekliğini göstermektedir.

Trebenna'da çeşitli mezar tipleri bir arada görülmektedir. Akropol girişinin karşısındaki özel kaya mezarı/konutu, Likya tipi lahit mezarlar ve yuvarlak kaya ostothekleri (kül kutuları) farklı gömü geleneklerinin varlığını kanıtlamaktadır.

Bizans döneminde yerleşimin çekildiği akropol, koruma duvarı ile çevrelenmiştir. Günümüzde görülen sur duvarları bu dönemden kalmadır ve kentin son savunma stratejisini yansıtmaktadır.

Kazıların Anlattıkları

Prof. Dr. Nevzat Çevik başkanlığında yürütülen kazı ve araştırmalar, Trebenna'nın tarihsel önemini bilimsel verilerle desteklemiştir. Kentin Helenistik ve öncesi dönemdeki varlığına dair kesin kanıt bulunamamış olsa da, Roma ve Bizans dönemlerine ait zengin bulgular elde edilmiştir.

Trebenna, 2009 yılında "Likya Uygarlığı Antik Kentleri" kapsamında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne önerilmiştir. Kent, Likya ve Pamphylia bölgeleri arasındaki geçiş özelliği ve tarihsel süreçteki idari değişimleri yansıtması açısından büyük önem taşımaktadır.

Orman yoluyla Çağlarca'dan ulaşılabilen ören yerinde bilgilendirme tabelası ve belirgin yapı kalıntıları bulunmamaktadır. Ziyaretçiler daha çok sur kalıntıları, duvar parçaları ve mezar yapılarını görebilmektedir.

Arkeolojik Mirasımızın Korunması

Trebenna Antik Kenti, Anadolu'nun kadim medeniyetlerinin izlerini taşıyan eşsiz bir arkeolojik alandır. Konyaaltı'nın orman yollarından geçilerek ulaşılan bu antik yerleşim, hem tarih meraklıları hem de doğa severler için benzersiz bir deneyim sunmaktadır. Kayalık yapısı ve manzarasıyla da dikkat çeken alan, antik dönem yaşamının izlerini günümüze taşıyan sessiz bir tanık olarak varlığını sürdürmektedir.