Burdur Karacaören Barajı: Burdur'un Antik Kentleri Arasındaki Arkeolojik Hazine

25 yıllık kazı deneyimimde, Anadolu'nun pek çok köşesinde toprağın altına gizlenmiş medeniyetlerin izlerini sürdüm. Burdur'un Karacaören Köyü sınırlarında yer alan Karacaören Barajı, sadece modern bir mühendislik eseri değil, aynı zamanda antik dönemlerden günümüze uzanan arkeolojik katmanların üzerinde yükselen önemli bir lokasyondur.

Arkeolojik Perspektiften Karacaören'in Konumu

Burdur il merkezine 56 km, Bucak ilçesine 35 km mesafede konumlanan Karacaören Barajı, Aksu Çayı üzerinde kurulmuştur. Bir arkeolog gözüyle bakıldığında, bu coğrafi konum tesadüfi değildir. Antik dönemlerde su kaynakları, yerleşim yerlerinin belirlenmesinde en kritik faktörlerden biriydi. Nitekim köy sınırlarında kuzeyde Mallos, güneyde Hadriani antik kentlerinin varlığı, bu bölgenin tarih boyunca stratejik önemini kanıtlamaktadır.

Karacaviran'dan Karacaören'e: Toponimik Analiz

Kazı başkanı olarak, yer adlarının arkeolojik araştırmalardaki önemini her zaman vurgularım. 1928 yılı kayıtlarında köyün adının "Karacaviran" olarak geçmesi, bölgenin tarihsel sürekliliğini gösterir. "Ören" kelimesinin kalıntı ve yıkıntı anlamına gelmesi, bu toprakların antik dönemlerden beri yerleşim gördüğünün dilbilimsel kanıtıdır. Bu tür toponimik veriler, arkeolojik kazı planlaması yaparken önemli ipuçları sağlar.

Arkeolojik Bulgular ve Materyal Kültür

Karacaören köyü sınırlarında tespit edilen arkeolojik bulgular, bölgenin zengin kültürel mirasını gözler önüne serer. Su yolları, cam eriyikleri, toprak ve madeni eşyalar, kaya mezarları ve lahitler gibi çeşitli materyal kültür öğeleri, farklı dönemlere ait yerleşim katmanlarının varlığını işaret eder.

Cam Eriyikleri ve Seramik Analizi

Cam eriyiklerinin varlığı, bölgede antik dönemde cam üretimi yapıldığını düşündürür. Bu tür endüstriyel faaliyetler, genellikle ticaret yolları üzerindeki önemli merkezlerde görülür. Toprak eşyaların analizi ise, yerel seramik geleneğinin yanı sıra, bölgeler arası ticari ilişkilerin izlerini taşıyabilir.

Mezar Mimarisi ve Ölü Gömme Gelenekleri

Kaya mezarları ve lahitler, Roma döneminin karakteristik mezar tiplerinden biridir. Bu bulgular, Mallos ve Hadriani antik kentleriyle olan bağlantıyı destekler niteliktedir. Lahitlerin varlığı, bölgede yaşayan toplumun sosyo-ekonomik statüsü hakkında da bilgi verir; çünkü lahit yapımı maliyetli bir süreçtir ve genellikle varlıklı aileler tarafından tercih edilir.

Baraj İnşaatının Arkeolojik Etkisi

1977-1990 yılları arasında inşa edilen Karacaören-1 Barajı'nın, 93 metre yüksekliği ve 45,50 km²'lik yüzey alanıyla bölgenin arkeolojik peyzajını önemli ölçüde etkilediği açıktır. Toprak gövde dolgu sistemiyle inşa edilen baraj, 4.000.000 m³ gövde hacmiyle geniş bir alanı su altında bırakmıştır.

Su Altında Kalan Arkeolojik Potansiyel

Bir kazı başkanı olarak, büyük baraj projelerinin arkeolojik miras üzerindeki etkilerini yakından biliyorum. Karacaören Barajı'nın su altında bıraktığı 45,50 km²'lik alan, muhtemelen pek çok arkeolojik sitin kaybolmasına neden olmuştur. Antik dönemde Aksu Çayı vadisinde kurulmuş olabilecek yerleşimler, nekropol alanları ve kutsal mekanlar artık su altındadır.

Mallos ve Hadriani: Komşu Antik Kentler

Karacaören köyü sınırlarında yer alan Mallos ve Hadriani antik kentleri, bölgenin arkeolojik önemini artıran temel unsurlardır. Bu kentlerin varlığı, Karacaören'in antik dönemde önemli bir geçiş noktası olduğunu gösterir.

Antik Kent Lokasyonlarının Stratejik Önemi

Kuzeyde Mallos, güneyde Hadriani'nin konumlanması, bu bölgenin antik dönemde kontrollü bir geçiş koridoru olduğunu düşündürür. Su kaynağına yakınlık, verimli tarım arazileri ve ticaret yollarına erişim, bu kentlerin kuruluş nedenlerini açıklar.

Arkeolojik Araştırma Potansiyeli

Toros Dağları eteklerinde, ormanlarla kaplı bu bölge, gelecekteki arkeolojik araştırmalar için büyük potansiyel barındırır. Koruma altındaki sığla ağaçlarının bulunduğu doğal ortam, organik materyallerin korunması açısından ideal koşullar sunar.

Metodolojik Yaklaşım Önerileri

Bu bölgede yapılacak arkeolojik çalışmalarda, yüzey araştırması, jeofizik prospeksiyon ve sınırlı kazı çalışmalarının birlikte yürütülmesi gerekir. Özellikle baraj gölü çevresindeki yüksek kotlarda, su seviyesi değişimlerinin ortaya çıkarabileceği arkeolojik kalıntılar için sistematik gözlem yapılmalıdır.

Sonuç: Arkeolojik Miras ve Modern Yaşam

Karacaören Barajı, modern Türkiye'nin kalkınma projelerinin arkeolojik miras üzerindeki etkilerinin somut bir örneğidir. 32 MW kapasiteli hidroelektrik santrali ve 9.537 hektarlık sulama alanıyla ekonomik katkı sağlarken, aynı zamanda binlerce yıllık kültürel mirası su altında bırakmıştır.

25 yıllık kazı deneyimimde gördüğüm en önemli derslerden biri, arkeolojik mirasın korunmasının sadece geçmişe saygı değil, geleceğe yatırım olduğudur. Karacaören'deki Mallos ve Hadriani antik kentleri, hala araştırılmayı bekleyen hazineler olarak, bölgenin tarihsel önemini günümüze taşımaktadır.