Burdur Balboura Antik Kenti: Burdur'un En Yüksek Likya Yerleşimi

Sanat tarihçisi olarak Anadolu'nun antik kentlerini incelerken, Burdur'un Altınyayla ilçesindeki Karaçulha Mevkii'nde yer alan Balboura Antik Kenti, mimari özellikleri ve konumuyla beni her zaman büyülemiştir. Deniz seviyesinden 1200 metre yükseklikteki akropolisiyle Likya coğrafyasının en yüksek noktasında kurulmuş bu kent, antik dönem yerleşim stratejilerinin mükemmel bir örneğini sunar.

Coğrafi Konum ve Mimari Planlama

Balboura'nın (Balbura, Βάλβουρα) konumu, antik kent planlaması açısından son derece ilginçtir. Kent, ortasından bir ırmağın geçtiği iki tepe üzerine kurulmuştur. Bu planlama, hem savunma hem de su kaynaklarına erişim açısından stratejik bir seçimi yansıtır. Likya coğrafyasının kuzeyinde, Bubon ve Kibyra ile birlikte bölgenin en uç noktasını oluşturan kent, antik dönem ticaret yolları üzerindeki konumuyla da dikkat çeker.

Mimari Kalıntılar ve Sanatsal Değerler

Balboura'da karşılaştığımız mimari kalıntılar, antik dönem yapı sanatının farklı evrelerini gözler önüne serer. Akropoliste yer alan 16 sıra oturma yerli küçük tiyatro, boyutları itibariyle halk meclisi toplantıları ya da hayvan dövüşleri gibi çeşitli etkinlikler için kullanılmış olabilir. Bu yapının işlevsel çok yönlülüğü, antik kentlerin sosyal yaşamındaki dinamizmi gösterir.

Kentteki iki tiyatrodan birinin doğal kaya bloğuyla kesintiye uğrayan sıra düzeni, antik mimarların doğal engelleri nasıl yapılarına entegre ettiklerinin çarpıcı bir örneğidir. Bu durum, antik dönem inşaat tekniklerinin pragmatik yaklaşımını yansıtır.

Dini Mimari ve Anıtsal Yapılar

Nemesis Tapınağı, yazıtlarla belgelenmiş olması açısından özel önem taşır. Nemesis, adalet ve intikam tanrıçası olarak antik dönemde yaygın bir kült figürüydü. Bu tapınağın varlığı, Balboura'nın dini yaşamındaki zenginliği gösterir.

Üç kemerli anıtsal kapı, Roma dönemi mimari estetiğinin yerel uygulamalarından biridir. Bu tür anıtsal girişler, kentin prestijini ve ekonomik gücünü simgeler.

Savunma Mimarisi ve Teknik Özellikler

Şehir surları, 2,4 metre yüksekliğinde ve 1,8 metre kalınlığındaki çokgen taş işçiliğiyle dikkat çeker. Bu teknik, Helenistik dönem fortifikasyon sanatının gelişmiş örneklerinden biridir. Çokgen taş işçiliği, hem estetik hem de yapısal dayanıklılık açısından üstün bir tekniktir.

Sarnıçlar, antik dönem su mühendisliğinin başarılı uygulamalarını gösterir. Yüksek rakımdaki konumu nedeniyle su temini kritik olan kentte, bu yapılar yaşamsal önem taşırdı.

Mezar Sanatı ve İkonografi

Kapaklarında aslan figürleri bulunan mezarlar, Balboura'nın mezar sanatındaki zenginliği ortaya koyar. Aslan figürü, antik dönemde güç, cesaret ve ölümden sonraki yaşamın koruyucusu olarak kullanılan yaygın bir ikonografik elemandır. Bu figürlerin varlığı, kentteki elit sınıfın sanatsal zevkini ve ekonomik gücünü yansıtır.

Tarihsel Süreklilik ve Kültürel Katmanlar

Balboura'nın tarihsel gelişimi, MÖ 2. yüzyılda kurulan Kibyra öncülüğündeki tetrapolisin üyesi olmasıyla başlar. MÖ 82'de bu birliğin dağılmasından sonra, MS 2. yüzyılda Likya Birliği'ne katılması, kentin siyasi adaptasyon kabiliyetini gösterir.

Strabon'un kenti Cabalia bölgesinin parçası olarak tanımlaması, antik coğrafyacıların bölgesel sınıflandırmalarındaki yerini belirler. Helenistik Çağ'da ve Caligula döneminde para basması, kentin ekonomik özerkliğini ve ticari önemini kanıtlar.

Bizans Dönemi Katmanları

Bizans kiliselerinin varlığı, kentin Hristiyanlık dönemindeki sürekliğini gösterir. Erken dönemde piskoposluk merkezi olan Balboura, Myra metropolitliğine bağlıydı. Piskopos Hermaeus'un 381 Birinci Konstantinopolis Konsili'ne, Philippus'un 351 Khalkedon Konsili'ne katılması, kentin dini hiyerarşideki yerini ortaya koyar.

Nicolaus'un 458'de Bizans İmparatoru I. Leo'ya yazılan protesto mektubunu imzalaması ve Ioannes'in 879'daki Dördüncü Konstantinopolis Konsili'ne katılması, Balboura'nın Bizans dönemindeki siyasi aktifliğini gösterir.

Mausoleion ve Ölü Kültü

Mausoleion kalıntıları, antik dönem mezar mimarisinin anıtsal örneklerini barındırır. Bu yapılar, kentin elit tabakasının ölümden sonraki yaşama dair inançlarını ve sosyal statülerini yansıtan önemli sanat eserleridir.

Balboura Antik Kenti, Burdur'un kültürel mirasının en değerli parçalarından biri olarak, antik dönemden Bizans'a kadar uzanan tarihsel süreklilik içinde, mimari sanatın ve kentsel planlamanın mükemmel örneklerini sunar. Bu kent, Anadolu'nun antik dönem sanat tarihini anlamak için vazgeçilmez bir laboratuvardır.