Isparta Adada Antik Kenti: Isparta'nın Roma Dönemi Arkeolojik Hazinesi

Onlarca yıllık kazı deneyimimde, Anadolu'nun her köşesinde antik kentlerin toprak altındaki sırlarını çözmeye çalıştım. Isparta'nın Sütçüler ilçesine bağlı Sağrak Köyü yakınlarında yer alan Adada Antik Kenti, arkeolojik açıdan son derece değerli buluntularıyla dikkat çeken önemli bir yerleşimdir. Eğirdir Gölü'nün 35 km güneyinde, geniş bir yüksek vadide kurulmuş olan bu antik kent, Roma döneminin mimari zenginliğini günümüze taşıyan nadir örneklerden biridir.

Arkeolojik Keşif Süreci ve Bilimsel Araştırmalar

Bir arkeolog olarak, Adada'nın keşif tarihçesi beni her zaman etkilemiştir. Kent ilk kez 1842'de A. Schönborn tarafından ziyaret edilmiş, ardından 1884'te J.R.S. Sterrett tarafından incelenmiştir. Asıl bilimsel tanımlama ise 1887'de G. Hirschfeld ve W.M. Ramsay tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu erken dönem araştırmacılarının çalışmaları, modern arkeoloji metodolojisi açısından önemli bir temel oluşturmuştur.

Kazı çalışmalarımda sıkça karşılaştığım gibi, antik kaynakların verdiği bilgiler sahada bulduğumuz kalıntılarla birleştiğinde gerçek hikaye ortaya çıkar. Adada, Artemidoros'ta ilk kez anılır ve MÖ II. yüzyılda Termessos ile yapılan antlaşmada geçer. Strabon, Batlamyus ve Hierokles gibi antik yazarların eserlerinde kentin varlığından bahsetmesi, yerleşimin antik dönemdeki önemini kanıtlar.

Stratigrafik Analiz ve Dönemsel Bulgular

Seramik analizi ve sikke buluntularına dayalı çalışmalarımız, Adada'nın MÖ I. yüzyılda sikke bastığını göstermektedir. Bu durum, kentin ekonomik ve siyasi açıdan bağımsızlığa sahip olduğunun arkeolojik kanıtıdır. Roma döneminde ise Traianus, Hadrianus ve Antonius Pius devirlerinde kentin en parlak dönemini yaşadığı, mimari kalıntıların analizi ile net bir şekilde ortaya çıkmaktadır.

Özellikle dikkat çekici olan bulgu, Helenistik dönemde Adadalı paralı askerlerin Kıbrıs ve Fenike'de görev yaptığını gösteren mezar taşlarıdır. Bu epigrafik bulgular, kentin sadece yerel değil, Akdeniz çapında bir etkiye sahip olduğunu kanıtlamaktadır. Bir epigrafi uzmanı olarak, bu yazıtların Adada'nın askeri ve ticari ağlarını anlamamızda kritik öneme sahip olduğunu vurgularım.

Mimari Kalıntıların Arkeolojik Değerlendirmesi

Sahada yaptığımız belgeleme çalışmaları, Adada'nın mimari zenginliğini gözler önüne sermektedir. Düzlük ve vadi arasındaki kayalık alanda yükselen akropol, klasik Anadolu kent planlamasının mükemmel bir örneğidir. Tabanı taş döşeli antik yol ve Kral Yolu, Roma dönemi mühendislik tekniklerinin kalitesini göstermektedir.

Kentin dört imparator tapınağı - Traianus, İmparatorlar, Zeus Megistos-Serapis ve Aphrodite tapınakları - Roma İmparatorluk Kültü'nün Anadolu'daki yayılımının somut kanıtlarıdır. Forum, bazilika, tiyatro, anıtsal çeşme ve devlet binalarının bir arada bulunması, Adada'nın tam teşekküllü bir Roma kenti olduğunu arkeolojik açıdan doğrulamaktadır.

Geç Antik Dönem ve Hristiyanlık Arkeolojisi

Kazı metodolojimizde önem verdiğimiz katmanlı analiz, Adada'nın Geç Antik Çağ'da piskoposluk merkezi olduğunu ortaya koymuştur. Kilise kalıntıları ve bu döneme ait buluntular, kentin Hristiyanlık tarihindeki rolünü belgelemektedir. Aziz Paul'un geçtiği Kral Yolu üzerinde yer alması, erken Hristiyanlık dönemindeki önemini arkeolojik bağlamda desteklemektedir.

Aziz Paul Yolu'nun bir bölümünün antik taş döşeli yol olması, arkeolojik süreklilik açısından son derece değerlidir. Bu tür bulgular, antik yol ağlarının Hristiyanlığın yayılmasındaki rolünü anlamamızda kritik öneme sahiptir.

Koruma ve Ziyaret Önerileri

Arkeolojik miras koruma uzmanı olarak, Adada'yı ziyaret edeceklere bazı önerilerim bulunmaktadır. Isparta il merkezine 90 km, Sütçüler ilçe merkezine 10 km uzaklıkta olan antik kent, Isparta-Sütçüler kara yolu üzerinden Sağrak Köyü tabelaları takip edilerek ulaşılabilir.

Forum, bazilika ve tiyatro kalıntılarında fotoğraf çekerken, yapıların orijinal mimarisine zarar vermemeye özen gösterilmelidir. Kral Yolu'nu yürüyerek Aziz Paul Yolu'nun izlerini takip etmek, hem arkeolojik hem de kültürel açıdan zengin bir deneyim sunar. Antik kent içindeki bilgilendirme tabelaları eşliğinde yapılacak patika yürüyüşleri, ziyaretçilerin arkeolojik kalıntıları daha iyi anlamasını sağlar.

Sonuç olarak, Adada Antik Kenti, Roma döneminden Geç Antik Çağ'a kadar uzanan zengin arkeolojik bulgularıyla, Anadolu arkeolojisinin önemli merkezlerinden biridir. Toprak altından çıkan her buluntu, bu antik kentin hikayesine yeni bir sayfa eklemekte ve geçmişle günümüz arasında köprü kurmaktadır.