Isparta Kocaköy Harabesi: Isparta'nın Antik Dönem Arkeolojik Hazinesi

Onlarca yıllık kazı deneyimim boyunca Anadolu'nun pek çok antik yerleşiminde çalıştım, ancak Isparta'nın Kesme Köyü yakınlarındaki Kocaköy Harabesi, bir arkeoloğun gözünde özel bir yere sahiptir. Asar Tepesi üzerinde konumlanan bu antik yerleşim, hem stratejik konumu hem de mimari kalıntılarıyla Hellenistik-Roma döneminin Anadolu'daki izlerini takip etmemize olanak sağlayan değerli bir arkeolojik alandır.

Arkeolojik Konumlama ve Stratigrafi

Kesme Köyü'nün 5 kilometre güneyinde yer alan Kocaköy Harabesi, bir arkeoloğun gözüyle değerlendirildiğinde mükemmel bir savunma stratejisi sergiler. Kuzeyi ve batısı Köprüçay Vadisi ile sınırlı bu tepe konumu, antik dönem yerleşim planlamasının tipik özelliklerini yansıtır. Güney ve doğu tarafının daha az sarp olması, yerleşimin günlük yaşam alanlarının bu yönlerde geliştiğini düşündürmektedir.

Saha çalışmalarımda gözlemlediğim en önemli detaylardan biri, surların ana kaya üzerine oturtulmuş olmasıdır. Bu teknik, antik dönem mühendisliğinin deprem kuşağındaki Anadolu coğrafyasına adaptasyonunun mükemmel bir örneğidir. Ana kayanın doğal sağlamlığından yararlanılması, yapının uzun süre ayakta kalabilmesini sağlamıştır.

Mimari Kalıntıların Arkeolojik Analizi

Kısmen ayakta kalan sur duvarları, yerel taş malzeme kullanımının tipik örneklerini sunar. Kazı metodolojisi açısından değerlendirildiğinde, yerel taşın tercih edilmesi hem ekonomik hem de pratik nedenlerle açıklanabilir. Harç kullanımı ise Roma dönemi inşaat tekniklerinin bölgeye yayılımını gösterir.

Doğu girişinde tespit edilen Yunanca yazıt, epigrafya uzmanı olarak benim için özel bir anlam taşır. Staikheden stili, Hellenistik dönem yazıt geleneğinin karakteristik özelliklerini yansıtır ve bölgenin kültürel kimliğini anlamamızda kritik bir veri sağlar. Bu yazıt, yerleşimin Yunanca konuşan bir topluluk tarafından kullanıldığını kanıtlar.

Tapınak Kalıntısı ve Dini Mimari

Sur içindeki prostylos planlı tapınak kalıntısı, klasik arkeoloji uzmanı olarak karşılaştığım en ilginç bulgulardan biridir. Prostylos plan, ön cephede sütunları bulunan tapınak tipini ifade eder ve Hellenistik-Roma dönemi dini mimarisinin standart formlarından biridir. Bu tapınak kalıntısı, yerleşimin sadece sivil bir merkez değil, aynı zamanda dini bir odak noktası olduğunu gösterir.

Tapınağın sur içinde konumlanması, kutsal alanın korunması gereken en değerli bölge olarak görüldüğünü işaret eder. Bu durum, antik dönem kent planlamasının hiyerarşik yapısını anlamamıza yardımcı olur.

Su Yönetimi ve Sarnıç Sistemi

Güneydoğu sura yakın alanda tespit edilen 5 büyük sarnıç, antik dönem su mühendisliğinin mükemmel örnekleridir. Arkeometri çalışmalarımda gözlemlediğim bu tür sarnıç sistemleri, yerleşimin uzun süreli kuşatmalara dayanabilecek altyapıya sahip olduğunu gösterir. Sarnıçların büyüklüğü ve sayısı, yerleşimin nüfus yoğunluğu hakkında da ipuçları verir.

Su kaynaklarının yönetimi, antik dönem yerleşimlerinin sürdürülebilirliği açısından kritik öneme sahiptir. Kocaköy Harabesi'ndeki sarnıç sistemi, bu konudaki teknik bilgi birikiminin ne kadar gelişmiş olduğunu kanıtlar.

Sur Dışı Yapılar ve Nekropol Alanı

Sur dışında, güneydoğuda yer alan tonozlu 3 nefli yapı kompleksi, kazı deneyimlerimde sıkça karşılaştığım çok fonksiyonlu yapı tiplerinden biridir. Bu tür kompleksler genellikle depolama, atölye veya konaklama amaçlı kullanılırdı. Tonozlu yapı tekniği, Roma dönemi mimari etkilerinin bölgeye yayılımını gösterir.

Güneybatıdaki iki mezar anıtı ve lahit, nekropol alanının varlığını işaret eder. Devşirme blok taşların mezar yapılarında kullanılması, yerleşimin farklı dönemlerde yeniden kullanıldığını ve eski yapılardan malzeme temin edildiğini gösterir. Bu durum, stratigrafi çalışmalarında sıkça karşılaştığımız bir uygulamadır.

Koruma ve Araştırma Önerileri

Kötü patika yolla ulaşılan bu alan, koruma teknikleri açısından hem avantaj hem de dezavantaj oluşturur. Ziyaretçi baskısının az olması koruma açısından olumlu, ancak bilimsel çalışmalar için ulaşım zorluğu yaratır.

Arkeolojik alan olarak Kocaköy Harabesi, sistematik kazı çalışmaları için büyük potansiyel taşır. Özellikle seramik analizi ve sikke buluntuları, yerleşimin kronolojisini netleştirmede kritik veriler sağlayabilir.

Bilimsel Değerlendirme

Kocaköy Harabesi, Hellenistik-Roma dönemi Anadolu yerleşimlerinin tipik özelliklerini barındıran önemli bir arkeolojik alandır. Yunanca yazıt, prostylos tapınak, gelişmiş sarnıç sistemi ve çeşitli yapı kalıntıları, bölgenin antik dönem kültürel kimliğini anlamamızda değerli veriler sunar.

Kazı başkanı olarak değerlendirdiğimde, bu alan hem akademik araştırmalar hem de kültürel miras koruma açısından öncelikli müdahale gerektiren bir konumdadır. Isparta'nın bu antik hazinesi, gelecek nesillere aktarılması gereken değerli bir arkeolojik mirastır.