Isparta Pisidia Antiokheia Su Kemerleri: Yalvaç'ın Roma Mühendisliği Şaheseri

Onlarca yıldır Anadolu'nun farklı antik kentlerinde kazı çalışmaları yürüten bir arkeolog olarak, Roma mühendisliğinin en etkileyici örneklerinden biri olan Pisidia Antiokheia Su Kemerleri'ni incelediğimde, her defasında bu yapının teknik mükemmelliği karşısında hayran kalmaktan kendimi alamıyorum. Isparta'nın Yalvaç ilçesindeki Pisidia Antiokheia Antik Kenti'nde yer alan bu su kemerleri, MS 1. yüzyılın mühendislik başarısını günümüze taşıyan nadir yapılardan biridir.

Arkeolojik Kazıların Işığında Su Kemerleri

Pisidia Antiokheia'da yürüttüğümüz kazı çalışmaları sırasında, kentin su temin sisteminin ne denli karmaşık ve gelişmiş olduğunu gözlemleme fırsatı buldum. Kentin kuzey yönü boyunca uzanan bu su kemerleri, "Su Çıktı" kaynağından başlayarak yaklaşık 10 kilometre boyunca uzanan bir su yolu sistemi oluşturmaktadır. Bu sistemin son durağı olan Nympheum'a kadar uzanan hat, kentin su ihtiyacının yaklaşık üçte ikisini karşılayacak kapasiteye sahipti.

Kazı çalışmalarımız sırasında ortaya çıkardığımız bulgular, Roma döneminde artan nüfus ve gelişen kent yaşamının su ihtiyacını karşılamak amacıyla bu büyük projenin hayata geçirildiğini göstermektedir. Stratigrafik analizlerimiz, su kemerlerinin MS 1. yüzyıla tarihlendiğini kesin olarak ortaya koymuştur.

Mimari Özelliklerin Arkeolojik Analizi

Saha çalışmalarımız sırasında yaptığımız ölçümler ve belgeleme çalışmaları, su kemerlerinin mimari özelliklerini detaylı bir şekilde ortaya çıkarmıştır. Kemer ayakları 2,1 metre ölçülerinde ve 4 metre yükseklikte inşa edilmiştir. Bu ölçümler, Roma mühendislerinin hem estetik hem de işlevsel açıdan mükemmel bir denge kurduğunu göstermektedir.

Yapının en dikkat çekici özelliği, ayakların harç kullanılmadan örülmüş dikdörtgen blok taşlardan yapılmış olmasıdır. Bu teknik, Roma döneminin "opus quadratum" olarak bilinen inşa yönteminin mükemmel bir örneğidir. İki ayak arasındaki açıklık 3,8–4,7 metre arasında değişmektedir ki bu varyasyon, mühendislerin topoğrafyaya uyum sağlama becerisini yansıtmaktadır.

Yapı Malzemesi ve İnşa Tekniği

Arkeometrik analizlerimiz, su kemerlerinde kullanılan kesme taş blokların yerel kaynaklardan elde edildiğini ortaya koymuştur. Harç kullanılmadan örülmüş taş örgü tekniği, Roma mühendisliğinin en gelişmiş dönemlerinin karakteristik özelliğidir. Bu teknik, yapının hem dayanıklılığını artırmış hem de deprem gibi doğal afetlere karşı esneklik sağlamıştır.

Su oluğu kesiti 30 cm çapında taş parçalardan oluşmaktadır. Bu ölçü, kentin günlük su ihtiyacını karşılayacak debinin hesaplanarak belirlendiğini göstermektedir. Kazı çalışmalarımız sırasında bulduğumuz su oluğu parçaları, Roma döneminin hidroloji bilgisinin ne denli gelişmiş olduğunu kanıtlamaktadır.

Koruma Durumu ve Arkeolojik Değerlendirme

Maalesef günümüze sadece 250 metrelik bölümü ayakta kalabilmiştir. Bu durum, antik yapıların korunmasının ne denli kritik olduğunu bir kez daha gözler önüne sermektedir. Mevcut kalıntılar üzerinde yürüttüğümüz koruma çalışmaları, gelecek nesillere bu mühendislik harikasını aktarabilmek için büyük önem taşımaktadır.

Stratigrafi çalışmalarımız, su kemerlerinin çevresindeki arkeolojik katmanların zengin buluntu potansiyeline sahip olduğunu ortaya koymuştur. Bu alanda ele geçen seramik parçaları ve sikke buluntuları, yapının kullanım dönemleri hakkında değerli bilgiler sunmaktadır.

Roma Mühendisliğinin Anadolu'daki İzleri

Pisidia Antiokheia Su Kemerleri, Roma mühendisliğinin bölgedeki önemli örneklerinden biri olarak kültürel mirasımızın vazgeçilmez parçalarından birini oluşturmaktadır. Kentin su temin sisteminin başlıca unsuru olan bu yapı, antik dönem kent planlamasının ne denli gelişmiş olduğunu göstermektedir.

Kazı başkanı olarak yürüttüğüm çalışmalarda, bu su kemerlerinin sadece teknik bir yapı olmadığını, aynı zamanda Roma döneminin sosyal ve ekonomik yapısını yansıtan önemli bir belge niteliği taşıdığını gözlemliyorum. Epigrafik bulgularımız, su sisteminin inşası ve bakımı konusunda değerli bilgiler sunmaktadır.

Gelecek Araştırmalar İçin Öneriler

Arkeolog gözüyle değerlendirdiğimde, Pisidia Antiokheia Su Kemerleri üzerinde yapılacak detaylı kazı ve belgeleme çalışmaları, Roma dönemi su mühendisliği konusunda yeni bulgular ortaya çıkarma potansiyeline sahiptir. Özellikle su oluğu sisteminin tamamının ortaya çıkarılması, antik dönem hidroloji teknolojisi konusunda önemli veriler sağlayacaktır.

Bu eşsiz yapının korunması ve gelecek nesillere aktarılması, arkeoloji camiasının öncelikli görevleri arasında yer almaktadır. Isparta Yalvaç'taki bu Roma mühendisliği şaheserini ziyaret eden herkesin, antik dönemin teknolojik başarıları karşısında duyacağı hayranlığı paylaştığımı belirtmek isterim.