Isparta Seleukeia Sidera Antik Kenti: Isparta'nın Jeolojik Temeller Üzerinde Yükselen Tarihi Mirası

Jeoloji uzmanı olarak Anadolu'nun antik kentlerini incelerken, yapıların jeolojik temellerinin ne kadar kritik olduğunu sürekli gözlemliyorum. Isparta'nın Atabey ilçesinde, Bayat Köyü'nün 200 metre kuzeybatısında yer alan Seleukeia Sidera Antik Kenti (Claudioseleucia, Seleucia Ferrea), bu konuda mükemmel bir örnek teşkil ediyor.

Hisar Tepe'nin Jeolojik Avantajları

Seleukeia Sidera'nın Hisar Tepe üzerinde konumlanması, jeomorfolojik açıdan son derece stratejik bir seçimdir. Antik kent kurucuları olan Seleukos I Nikator veya Antiokhos I Soter'in askeri yolu korumak amacıyla bu lokasyonu seçmesi, aslında bölgenin jeolojik yapısının sunduğu doğal avantajları değerlendirmeleri anlamına geliyor. Yüksek kotlarda kurulan yerleşimler, hem savunma açısından hem de jeolojik stabilite bakımından tercih edilir.

Hisar Tepe'nin jeolojik yapısı, büyük dikdörtgen blok taşların kullanımına olanak sağlayan sağlam bir temel sunmuştur. Bu durum, özellikle kale ve surların inşasında kullanılan yapı malzemelerinin kalitesini doğrudan etkilemiştir.

Yapı Malzemelerinin Jeolojik Analizi

Karstik yapılar araştırmacısı olarak, Seleukeia Sidera'da kullanılan yapı malzemelerinin jeolojik kökenini incelemek oldukça ilginç. Kale ve surlarda kullanılan büyük dikdörtgen blok taşlar, bölgenin jeolojik formasyonundan elde edilmiş yerel kaynaklardır. Bu taşların dayanıklılığı, antik kentin günümüze kadar ulaşabilmesinin temel nedenlerinden biridir.

Özellikle dikkat çekici olan nokta, nekropol alanındaki mezar yapılarının çeşitliliğidir. Kuzeybatı nekropolünde hem kayalara oyulmuş mezarlar hem de blok taşlardan yapılmış dikdörtgen planlı mezarlar bulunması, antik dönem ustalarının jeolojik yapıyı ne kadar iyi değerlendirdiklerini gösteriyor. Doğal kaya oyma mezarlar, özellikle karstik bölgelerde sıkça karşılaştığımız bir uygulamadır ve kayaların işlenebilirlik özelliklerini yansıtır.

Tektonik Süreçler ve Koruma

Roma İmparatoru Claudius döneminde kentin yeniden inşa edilerek Claudioseleucia adını alması, muhtemelen bölgede yaşanan doğal afetler veya tektonik hareketlerle ilişkili olabilir. Anadolu'nun aktif tektonik yapısı göz önüne alındığında, antik kentlerin zaman zaman yeniden inşa edilmesi gerektiği bilinen bir gerçektir.

Günümüzde şehir kalesinin iç içe üç kaleden oluşması ve en sağlam kısmının güneydoğu köşesinde bulunması, jeolojik stabilite açısından değerlendirildiğinde, bu bölümün daha sağlam bir jeolojik temel üzerinde kurulduğunu düşündürüyor.

Jeoturizm Perspektifinden Seleukeia Sidera

2019'dan itibaren Prof. Dr. Bilge Hürmüzlü Kortholt başkanlığında sürdürülen kazılar, sadece arkeolojik değil aynı zamanda jeolojik açıdan da önemli veriler sunuyor. Tiyatronun bir kısmının ayakta kalabilmesi, yapının jeolojik temellerin sağlamlığının bir göstergesidir.

Jeoturizm meraklıları için Seleukeia Sidera, antik dönem inşaat tekniklerinin jeolojik koşullarla nasıl uyumlu hale getirildiğini gözlemleme fırsatı sunuyor. Özellikle kale surları ve tiyatro kalıntılarını incelerken, yapı malzemelerinin jeolojik özelliklerini ve bunların yapısal dayanıklılığa katkısını gözlemlemek mümkün.

Hidrojeolojik Değerlendirmeler

Antik kentlerin su kaynaklarına erişimi, jeolojik yapıyla doğrudan ilişkilidir. Seleukeia Sidera'nın Pisidia bölgesinin önemli askeri ve ticari merkezlerinden biri olması, muhtemelen bölgenin hidrojeolojik avantajlarıyla da ilgilidir. Yeraltı su kaynaklarına erişim, antik dönemde kent kurma kararlarının en önemli faktörlerinden biriydi.

Jeolojik Miras Koruma Önerileri

Doğa tutkunları ve bilimle ilgilenen gezginler için Seleukeia Sidera'yı ziyaret ederken dikkat edilmesi gereken jeolojik unsurlar bulunuyor. Kayaya oyulmuş mezarlar ve nekropol alanı, karstik yapıların nasıl işlendiğini anlamak için mükemmel örnekler sunuyor. Hisar Tepe'den çevre manzarası ise bölgenin jeomorfolojik yapısını kavramak açısından ideal bir gözlem noktası.

Atabey ilçe merkezine yaklaşık 15 km kuzeydoğusunda konumlanan bu antik kent, jeolojik süreçlerin tarihi yapılarla nasıl etkileşime girdiğini anlamak isteyen ziyaretçiler için benzersiz bir laboratuvar niteliğindedir.

Sonuç ve Öneriler

Seleukeia Sidera Antik Kenti, jeoloji uzmanı gözüyle değerlendirildiğinde, antik dönem mühendislerinin jeolojik koşulları ne kadar iyi değerlendirdiklerinin kanıtıdır. Erken Hıristiyanlık döneminde piskoposluk merkezi olarak öne çıkması ve kentin piskoposu Eutychius'un 325 İznik Konsili'ne katılması gibi tarihi olaylar, aslında kentin jeolojik temelleri sayesinde uzun süre ayakta kalabilmesinin sonucudur.

Jeoturizm açısından bu alan, hem akademik çalışmalar hem de eğitim amaçlı ziyaretler için büyük potansiyel taşımaktadır. Özellikle üniversite öğrencileri için, jeolojik yapıların tarihi yapılarla etkileşimini gözlemlemek açısından değerli bir saha çalışması imkanı sunmaktadır.