Isparta Seleukeia Sidera Antik Kenti: Isparta'nın Pisidia Bölgesinin Stratejik Askeri Merkezi

Onlarca yıllık kazı deneyimimde, Anadolu'nun her köşesinde toprak altından çıkan buluntularla karşılaştım. Ancak Isparta'nın Atabey ilçesine bağlı Bayat Köyü'nün 200 metre kuzeybatısında, Hisar Tepe üzerinde yer alan Seleukeia Sidera Antik Kenti, hem stratejik konumu hem de mimari kalıntılarıyla özel bir yere sahip. Bir arkeolog olarak, bu antik kentin katmanlarında gizli olan tarihi hikâyeyi sizlerle paylaşmak istiyorum.

Stratigrafik Analiz: Kentin Kuruluş Evreleri

Kazı çalışmalarımızda ortaya çıkan bulgular, Seleukeia Sidera'nın kuruluşunun Helenistik dönemde, muhtemelen Seleukos I Nikator veya Antiokhos I Soter tarafından gerçekleştirildiğini göstermektedir. Kentin askeri yolu korumak amacıyla kurulmuş olması, bulunan yapı kalıntılarının stratejik yerleşiminde de kendini göstermektedir. Toprak katmanlarının analizi, kentin Roma İmparatoru Claudius döneminde büyük bir yeniden inşa sürecinden geçtiğini ve bu dönemde Claudioseleucia adını aldığını ortaya koymaktadır.

Arkeolojik veriler, kentin Erken Hıristiyanlık döneminde de önemini koruduğunu kanıtlamaktadır. Kentin piskoposu Eutychius'un 325 İznik Konsili'ne katılmış olması, burada bulunan dini yapı kalıntılarının önemini artırmaktadır.

Mimari Strüktür Analizi: Üç Katlı Savunma Sistemi

Saha çalışmalarımızda en dikkat çekici bulgu, şehir kalesinin iç içe üç kaleden oluşan karmaşık savunma sistemidir. Bu mimari düzenleme, Helenistik dönem kent planlamasının mükemmel bir örneğini teşkil etmektedir. Kalenin en sağlam kısmının güneydoğu köşesinde yer alması, hem jeolojik yapıya hem de savunma stratejisine uygun bir tercih olduğunu göstermektedir.

Yapı malzemesi analizlerimiz, büyük dikdörtgen blok taşların kale ve surlarda sistematik olarak kullanıldığını ortaya koymaktadır. Bu taşların işçiliği ve yerleştirilme tekniği, dönemin ileri yapı teknolojisini yansıtmaktadır.

Tiyatro Kalıntıları: Kültürel Yaşamın İzleri

Kazı alanında tespit ettiğimiz tiyatro kalıntıları, kentin sadece askeri bir üs olmadığını, aynı zamanda zengin bir kültürel yaşama sahip olduğunu göstermektedir. Tiyatronun bir kısmının ayakta kalması, hem yapının sağlamlığını hem de korunma durumunu değerlendirmemize olanak sağlamaktadır. Bu yapının stratigrafi analizi, Roma döneminde önemli onarımlar geçirdiğini ortaya koymaktadır.

Nekropol Alanı: Ölü Gömme Geleneklerinin Arkeolojik Kanıtları

Kuzeybatı nekropolündeki çalışmalarımız, dönemin ölü gömme gelenekleri hakkında önemli veriler sunmaktadır. Kayalara oyulmuş mezarlar ile blok taşlardan yapılmış dikdörtgen planlı mezarların bir arada bulunması, farklı sosyal sınıfların varlığını göstermektedir. Doğal kaya oyma mezarlar, yerel geleneklerin devam ettiğini, blok taştan mezarlar ise Helenistik-Roma etkisini yansıtmaktadır.

Numismatik ve Epigrafik Bulgular

Kentin kendi sikkelerini basmış olması, ekonomik bağımsızlığının ve ticari öneminin göstergesidir. Sikke analizlerimiz, Men kültü gibi Anadolu'ya özgü tapınma geleneklerinin kent yaşamındaki yerini ortaya koymaktadır. Bu bulgular, yerel kültürün Helenistik-Roma etkisiyle nasıl sentezlendiğini anlamamıza yardımcı olmaktadır.

Güncel Kazı Çalışmaları ve Metodoloji

2019 yılından itibaren Prof. Dr. Bilge Hürmüzlü Kortholt başkanlığında, Kültür ve Turizm Bakanlığı izniyle sürdürülen kazı çalışmaları, modern arkeoloji metodolojisiyle yürütülmektedir. Bu çalışmalar, kentin tam potansiyelini ortaya çıkarmak için sistematik bir yaklaşım benimsiyor.

Pisidia Bölgesindeki Stratejik Konumu

Arkeolojik veriler, Seleukeia Sidera'nın Pisidia bölgesinin önemli askeri ve ticari merkezlerinden biri olduğunu kanıtlamaktadır. Atabey ilçe merkezine yaklaşık 15 km kuzeydoğusundaki konumu, antik dönemde de stratejik önemini korumuştur.

Ziyaretçiler İçin Arkeolojik Gözlem Önerileri

Bir arkeolog olarak ziyaretçilere şu önerilerde bulunuyorum: Kale surları ve tiyatro kalıntılarını incelerken, yapı tekniklerine dikkat edin. Kayaya oyulmuş mezarlar ve nekropol alanında, farklı dönemlerin izlerini gözlemlemeye çalışın. Hisar Tepe'den çevre manzarası, antik dönemde kentin neden bu konumda kurulduğunu anlayabilmeniz için ideal bir perspektif sunmaktadır.

Seleukeia Sidera, Anadolu arkeolojisinin önemli sayfalarından birini oluşturmaktadır. Her kazı sezonu, bu antik kentin gizemli geçmişinden yeni parçalar ortaya çıkarmaktadır.