Kahramanmaraş Döngel Mağaraları: Paleolitik Dönemin Arkeolojik Hazinesi - Arkeolog Hasan Özkan'dan

25 yıllık kazı deneyimim boyunca Anadolu'nun birçok arkeolojik alanında çalıştım, ancak Kahramanmaraş'ın Onikişubat ilçesindeki Döngel Mağaraları, prehistorya araştırmaları açısından özel bir yere sahiptir. Bu mağara kompleksi, sadece doğal güzellikleriyle değil, barındırdığı arkeolojik potansiyel ile de bilim dünyasının dikkatini çekmektedir.

Arkeolojik Önem ve Paleolitik Dönem Bulguları

Döngel Mağaraları, Kahramanmaraş bölgesindeki ilk insan yerleşiminin İ.Ö. 40.000-10.000 yılları arasındaki Paleolitik Dönem'de başladığının en önemli kanıtlarından birini oluşturmaktadır. Bir arkeolog olarak, bu tarihlendirmenin ne anlama geldiğini açıklamamda fayda var: Bu dönem, modern insanın (Homo sapiens) Anadolu'ya yayılım gösterdiği ve avcı-toplayıcı yaşam tarzının hâkim olduğu kritik bir zaman dilimidir.

Mağara arkeolojisi alanındaki çalışmalarımda gözlemlediğim üzere, bu tür doğal barınaklar Paleolitik toplumlar için ideal yaşam alanları sunmaktaydı. Döngel Mağaraları'nın 102 metre taban-tavan yüksekliği, dönemin insan grupları için geniş bir yaşam alanı sağlamış olmalıdır. Bu ölçüler, mağaranın sadece geçici barınak değil, uzun süreli yerleşim için kullanılmış olabileceğini düşündürmektedir.

Mağara Kompleksinin Arkeolojik Analizi

Üst üste ve birbirine bağlı üç mağaradan oluşan bu kompleks, arkeolojik açıdan son derece ilginç bir yapı sergiler. Kazı metodolojisi açısından değerlendirdiğimde, bu tür çok katlı mağara sistemleri farklı dönemlere ait stratigrafik katmanları barındırma potansiyeline sahiptir. Her bir mağara seviyesi, farklı zaman dilimlerindeki insan faaliyetlerinin izlerini taşıyor olabilir.

Mağaranın eteklerindeki ceviz ve çınar ağaçlarının varlığı, paleoekolojik açıdan da önemli ipuçları sunmaktadır. Bu bitki örtüsü, bölgenin Paleolitik dönemde de benzer bir iklim ve bitki örtüsüne sahip olduğunu, dolayısıyla insan yaşamı için uygun koşullar barındırdığını göstermektedir.

Arkeolojik Potansiyel ve Gelecek Araştırmalar

Döngel Mağaraları'nda henüz sistematik bir arkeolojik kazı çalışması gerçekleştirilmemiş olması, bilim dünyası için büyük bir fırsattır. Deneyimlerime dayanarak, bu mağaralarda bulunabilecek arkeolojik malzeme türlerini şöyle sıralayabilirim:

• Taş Aletler: Paleolitik dönemin karakteristik çakmaktaşı aletleri
• Kemik Kalıntıları: Hem insan hem de hayvan kemikleri
• Ateş İzleri: Ocak kalıntıları ve yanmış toprak katmanları
• Sanat Eserleri: Mağara duvarlarında olası resimler veya gravürler

Bu tür buluntular, Anadolu'daki Paleolitik dönem yaşamı hakkındaki bilgilerimizi önemli ölçüde genişletebilir. Özellikle seramik analizi uzmanlığım açısından, bu dönemde henüz seramik üretimi olmasa da, sonraki dönemlere ait katmanlarda önemli seramik buluntularına rastlanabilir.

Koruma ve Araştırma Önerileri

Bir kazı başkanı olarak, Döngel Mağaraları'nın bilimsel potansiyelinin korunması için acil önlemler alınması gerektiğini düşünüyorum. Mağaranın turizme açık olması, bir yandan farkındalık yaratırken diğer yandan arkeolojik katmanların zarar görme riskini artırmaktadır.

Öncelikle, mağaranın farklı bölümlerinde yüzey araştırması yapılmalı ve potansiyel kazı alanları belirlenmeli. Ardından, stratigrafik kazı teknikleri kullanılarak sistematik bir araştırma programı başlatılmalıdır. Bu çalışmalar, Kahramanmaraş bölgesinin prehistoryası hakkında benzersiz veriler sağlayabilir.

Ziyaretçiler İçin Arkeolojik Perspektif

Döngel Mağaraları'nı ziyaret eden tarih meraklıları, sadece doğal güzellikleri değil, ayaklarının altındaki toprakların binlerce yıllık insan hikâyesini barındırdığını da düşünmelidir. Kahramanmaraş şehir merkezinden 50 km uzaklıktaki bu alan, Anadolu'nun en eski sakinlerinin yaşam izlerini taşıyor olabilir.

Mağarayı gezerken, duvarları ve tabanı dikkatli bir şekilde incelemek, arkeolojik açıdan değerli ipuçları sunabilir. Ancak, herhangi bir buluntu ile karşılaşılması durumunda, bunların yerinden alınmaması ve yetkili kurumlara bildirilmesi, bilimsel araştırmalar açısından kritik önem taşımaktadır.

Sonuç

Döngel Mağaraları, Kahramanmaraş'ın ve Türkiye'nin arkeolojik mirasının önemli bir parçasıdır. Bu mağara kompleksi, Paleolitik dönemden günümüze uzanan uzun bir insan hikâyesinin sessiz tanığıdır. Gelecekte yapılacak sistematik arkeolojik çalışmalar, bu hikâyenin ayrıntılarını gün yüzüne çıkaracak ve Anadolu prehistoryası hakkındaki bilgilerimizi zenginleştirecektir.