Mersin Anemurium Antik Kenti: Anamur'un Anadolu'nun En Güney Ucundaki Arkeolojik Hazinesi

Otuz yıllık kazı deneyimimde, Anadolu'nun en güney ucunda yer alan Anemurium Antik Kenti kadar stratejik konumu ve arkeolojik zenginliği ile büyüleyen bir yerleşim az gördüm. Mersin'in Anamur ilçesine bağlı Ören/Batıkent Mahallesi'nde, Anamur Burnu çevresinde konumlanan bu antik kent, denize hâkim sarp tepelik alanıyla adeta bir doğal kale görünümündedir.

Stratigrafik Konum ve Topografik Avantajlar

Kazı çalışmalarımızda gözlemlediğimiz en önemli unsurlardan biri, Anemurium'un seçilmiş konumunun ne denli akıllıca olduğudur. Akropol'ün yaklaşık 149 metre kotlu zirvede kurulması, aşağı şehrin ise sahile yakın düzlükte planlanması, antik dönem kent planlamasının mükemmel bir örneğini sunar. Sultansuyu Çayı'nın denize döküldüğü noktaya yaklaşık 1,5 kilometre güneybatıda konumlanan kent, batıda dağ yamaçları ve güneyde Akdeniz kıyılarıyla çevrili doğal bir koruma sistemine sahiptir.

Mimari Strüktür Analizi: Kazı Bulgularından Elde Edilen Veriler

Anemurium'da yürüttüğümüz arkeolojik çalışmalarda, yaklaşık 1,5 kilometre uzunluğundaki sur sisteminin analizi özellikle dikkat çekicidir. Zikzaklı hat üzerinde konumlandırılan kuleler ve Orta Çağ onarımları, kentin savunma stratejisindeki süreklilik hakkında önemli ipuçları vermektedir. Yapı malzemesi analizlerimizde, mavi kireçtaşının sur ve ana yapılarda kullanıldığını, Hellenistik dönem gözetleme kulelerinde ise beyaz taşın tercih edildiğini tespit ettik.

Odeon yapısı, dikdörtgen planı ve iki girişi ile yaklaşık 900 kişilik kapasitesiyle İS 2.-3. yüzyıl döneminin karakteristik özelliklerini taşımaktadır. Tonozlu ve mozaikli galerisi, dönemin sanatsal anlayışını yansıtan önemli bir bulgudur. Doğusunda yer alan tiyatro ise yarım daire planı ve yaklaşık 60 metre çapıyla klasik Roma tiyatro mimarisinin tipik örneklerindendir.

Nekropol Alanı: Kilikya'nın En Büyük Mezarlığı

Arkeolog olarak en çok heyecanlandığım alanlardan biri, yaklaşık 350 mezarı barındıran geniş nekropol alanıdır. Beşik tonozlu, baldaken/mausoleum, kesik koni, eksedra/aedicula ve kubbeli tipler gibi çeşitli mezar tiplerinin bir arada bulunması, kentin sosyal yapısı ve ölü gömme gelenekleri hakkında zengin veriler sunmaktadır. Bu nekropol, Kilikya bölgesinin en büyük ve en iyi korunmuş mezarlıklarından biri olma özelliğini taşımaktadır.

Mozaik Sanatı ve Arkeometrik Analizler

Anemurium'da ortaya çıkardığımız mozaikler, dönemin sanat anlayışını ve teknik becerilerini gözler önüne sermektedir. Odeon'un orkestra ve galerilerinde tespit ettiğimiz mavi-beyaz tesseralı geometrik mozaikler, İS 2.-3. yüzyıl döneminin karakteristik özelliklerini yansıtmaktadır. Hamam yapılarının iç mekân ve taban mozaikleri, özellikle İS 4.-5. yüzyıl örnekleri, dekoratif ve geometrik bezemelerle dönemin estetik anlayışını belgeler.

Nekropol Kilisesi'nde keşfettiğimiz mozaikler arasında, "Barış Krallığı" ile ilişkilendirilen leopar-oğlak betimi özellikle dikkat çekicidir. Bu tür ikonografik unsurlar, erken Hıristiyanlık döneminin sembolik dilini anlamamızda kritik öneme sahiptir.

Tarihi Katmanlar ve Kronolojik Sıralama

Epigrafik çalışmalarımızda, Anemurium adının MÖ 4. yüzyıl liman listelerinde geçtiğini tespit ettik. İS 1. yüzyılda Kommagene'ye bağlı olan kent, sonrasında Roma/İsauria eyaletine dahil edilmiştir. Stratigrafik kazılarımızda İS 260'taki Pers istilasının izlerini net bir şekilde gözlemleyebiliyoruz. İS 5. yüzyılda İsaurialı Zeno döneminde kentin yeniden parlaklık yaşadığı, ancak İS 7. yüzyıl Arap akınları sonrasında terk edildiği arkeolojik verilerle doğrulanmaktadır.

Modern Arkeolojik Araştırmalar

19. yüzyılda F. Beaufort tarafından bilim dünyasına tanıtılan Anemurium, 1960'lardan 1998'e kadar E. Alföldi ve J. Russell başkanlığında yürütülen sistematik araştırma, kazı ve restorasyon çalışmalarıyla bugünkü bilimsel birikimimize ulaşmıştır. Bu çalışmalarda ortaya çıkarılan sikkeler, mühürler, iş-zanaat aletleri, takılar ve oyun-eğlence nesneleri, kentin günlük yaşamı hakkında değerli bilgiler sunmaktadır.

Su Sistemleri ve Teknik Altyapı

Anemurium'da tespit ettiğimiz yatay künk su dağıtım sistemleri, antik dönem mühendislik becerilerinin mükemmel örnekleridir. Tonozlu mekânlar ve su kemerleri, kentin teknik altyapısının ne denli gelişmiş olduğunu göstermektedir. Bu sistemlerin analizi, Roma dönemi kentlerinin su yönetimi konusundaki ileri teknolojilerini anlamamızı sağlamaktadır.

Ticaret Merkezi Olarak Anemurium

Arkeolojik bulgularımız, Anemurium'un Doğu Akdeniz deniz ticaret yolunda, Kıbrıs'a yakın bir "ara istasyon" işlevi gördüğünü ortaya koymaktadır. Bölgenin pazar ve idari merkezi konumundaki kent, Roma-Erken Bizans dönemi kamusal yapıları ile örnek bir sahil kenti karakteri taşımaktadır.

Ziyaretçiler İçin Pratik Öneriler

Anemurium'u ziyaret edecek arkeoloji meraklılarına, sabah erken saatlerde gelmenizi öneririm. Anamur'a 6 kilometre, Mersin'e ise 226 kilometre mesafedeki bu antik kent, özellikle akropol alanından izlenen manzarasıyla unutulmaz bir deneyim sunar. Kazı alanlarını gezerken, her taşın altında yatan tarihi hikâyeyi hayal etmeye çalışın - bu, bir arkeoloğun en büyük zevklerinden biridir.