Mersin Aya Tekla Yeraltı Kilisesi: Silifke'nin Kutsal Hristiyan Hac Merkezi

İlahiyat araştırmalarım ve inanç turizmi sahası deneyimlerim boyunca karşılaştığım en etkileyici kutsal mekânlardan biri, Mersin'in Silifke ilçesinde yer alan Aya Tekla Yeraltı Kilisesi'dir. Bu kutsal alan, Hristiyanlığın en erken dönemlerinden günümüze uzanan manevi bir köprü niteliği taşımaktadır.

Azize Thekla: Hristiyanlığın İlk Kadın Azizesi

İnanç turizmi araştırmalarımda, Aya Tekla'nın (Azize Thekla) Hristiyanlığın en eski azizesi olduğunu ve Aziz Pavlus'un (St. Paul) yoldaşlarından biri olduğunu tespit ettim. Konya'da genç bir kız iken Aziz Pavlus'un konuşmalarından derinden etkilenerek Hristiyan olan Tekla, dini yaymak için büyük çaba sarf etmiştir.

Hristiyanlık propagandasının suç sayıldığı dönemde, yaşamının son dönemini Silifke yakınlarındaki mağarada saklanarak geçiren Azize Thekla'nın hikâyesi, inanç uğruna verilen mücadelenin en güçlü örneklerinden biridir. Rivayete göre öldürülmek istenince mağarada kaybolarak ortadan yok olmuş olan azize, mucizeler yaratarak hastaları iyileştirmiş ve şifalı su kaynağı inanışının temelini oluşturmuştur.

Kutsal Mekânın Tarihsel Gelişimi

MS 4. yüzyılda mağaranın kiliseye dönüştürülmesi, erken Hristiyanlık döneminin kutsal mekân anlayışını yansıtan önemli bir gelişmedir. MS 312 yılında Hristiyanlık serbest bırakılıncaya kadar gizli ibadet yeri olarak kullanılan bu mekân, Hristiyanlığın resmen kabulünden sonra birçok yapı ile bezenmiştir.

4. yüzyılda Hristiyan hacı Egeria'nın, Kutsal Toprakları ziyaret ettikten sonra Tekla'nın kilisesini ziyaret etmesi ve gördüklerini kaleme alması, bu mekânın erken dönemlerden itibaren önemli bir hac merkezi olduğunu göstermektedir. Egeria'nın metninde hem kadınlar hem erkekler için sayısız keşiş konutlarının bulunduğu belirtilmektedir.

Mimari Yapılar ve Manevi Anlam

Silifke kent merkezine 4 km uzaklıkta bulunan bu kutsal kompleks, çeşitli mimari yapılarıyla dikkat çekmektedir. Yeraltı kilisesi günümüzde elektrik ile aydınlatılmakta ve giriş için yapılan merdivenlerle iyi durumda ziyaret edilebilmektedir.

Büyük Tekla Bazilikası, Yeraltı Kilisesi'nin üzerine inşa edilmiş üç nefli bir yapı olup, zamanının Kilikya bölgesindeki en büyük kilisesi özelliğini taşımaktadır. Günümüzde apsis duvarı görülebilir durumdadır.

Kubbeli Kilise'nin ellips formlu atriuma açılan giriş bölgesi ve tribelon ile girilen yapısı, erken Bizans mimarisinin özelliklerini yansıtmaktadır. Üzeri tonoz ve statik nedenlerden dolayı ahşap piramit çatı ile örtülü olan bu yapının apsis ve pastoforyonlarının altına kiler benzeri tonozlu yapılar eklenmiştir.

460-470 yılları arasında yaptırılmış olan Kuzey Kilisesi, Silifke'den gelen yol üzerindeki ilk kilise olarak ziyaretçileri karşılamaktadır.

Şifa ve Arınma Geleneği

İnanç turizmi perspektifinden en dikkat çekici unsurlardan biri, literatürde sayısı 10'a kadar çıkan sarnıç kalıntılarıdır. Tuğla ile inşa edilmiş olan bu sarnıçlar, Kilikya bölgesine alışık olmayan bir yapım tekniği kullanılarak şifalı su kaynağı olarak hizmet etmiştir.

Sarnıçlar ve Kubbeli Kilise arasında yer alan hamam, bir kısmı hala toprak altında olmakla birlikte, şifalı sular ile hastaların arınma yeri olarak kullanılmıştır. Bu durum, Azize Thekla'nın şifa verme mucizesi inanışıyla doğrudan bağlantılıdır.

Bilimsel Araştırmalar ve Koruma

1903 yılında Josef Strzygowski'nin "Meryemlik kazılmak zorundadır" (Meriamlik muss ausgegraben werden) ifadesiyle yaptığı arkeolojik kazı çağrısı, bu kutsal alanın bilimsel önemini ortaya koymaktadır. Ernst Herzfeld ve Samuel Guyer'in bölgede yaptığı üç haftalık sistematik olmayan noktasal kazılar, alanın arkeolojik potansiyelini göstermiştir.

Günümüzde Mimarlık tarihçisi Metin Ahunbay yönetiminde düzenlenen yüzey araştırmaları ve Urs Peschlow tarafından sarnıçlar hakkında yapılan en güncel araştırmalar, bu kutsal alanın bilimsel değerini artırmaktadır.

İnanç Turizmi Açısından Önemi

Duvarlarla çevrili korunaklı kilise içerisinde Aya Tekla'ya adanmış martyrium (şehitlik anıtı), şehir suru kalıntıları ve mezarlıklar, bu alanın kapsamlı bir kutsal kompleks olduğunu göstermektedir. Hristiyanlık serbest bırakılınca yaşadığı yer kutsal hacı yeri haline gelen bu mekân, bölgeyi Hristiyan hacılar için önemli bir ziyaret merkezi haline getirmiştir.

Ziyaret Bilgileri ve Öneriler

D.715 veya D.400 devlet karayollarından sapılarak yaklaşık birer kilometrelik kent içi asfalt yollarla ulaşılabilen bu kutsal alan, Mersin'e 85 km uzaklıktadır. Yeraltı kilisesi iyi durumda ve ziyarete açık olup, üç nefli kilise bir duvarı hariç yıkılmış durumda, hamam ise kısmen ayaktadır.

İnanç turizmi yolcuları için yeraltı kilisesini ziyaret etmek, tarihi kilise ve manastır kalıntılarını gezmek, sarnıç ve hamam kalıntılarını incelemek önemli manevi deneyimler sunmaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı denetiminde korunan bu kutsal alan, tüm inançlardan ziyaretçilere saygı ve huzur ortamı sunmaktadır.

Bu kutsal mekân, Hristiyanlığın erken dönem tarihini anlamak ve farklı inanç geleneklerini tanımak isteyen herkes için benzersiz bir manevi yolculuk imkânı sunmaktadır.