Mersin Cambazlı Kilisesi: Silifke'nin En İyi Korunmuş Erken Hristiyanlık Dönemi Yapısı

Onlarca yıllık kazı deneyimimde, Anadolu'nun farklı coğrafyalarında pek çok Erken Hristiyanlık dönemi yapısıyla karşılaştım. Ancak Mersin'in Silifke ilçesine bağlı Cambazlı Mahallesi'nde yer alan Cambazlı Kilisesi, bölgedeki örtü seviyesine kadar en iyi durumda kalabilmiş tek kilise olarak özel bir yere sahiptir.

Arkeolojik Stratigrafi ve Tarihsel Katmanlar

Bir arkeolog olarak sahada yaptığım gözlemler, Cambazlı'nın çok katmanlı bir yerleşim merkezi olduğunu ortaya koyuyor. Ören yerinde Geç Hellenistik, Roma ve Bizans Dönemleri'ne ait kalıntılar bulunması, bu bölgenin tarih boyunca kesintisiz bir yerleşim gördüğünü kanıtlıyor. Cambazlı, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde önemli bir yerleşim merkezi olmuş ve bu süreklilik, arkeolojik katmanların zenginliğinde kendini gösteriyor.

Kilise yapısının kendisi Erken Bizans Dönemi'ne, yani 5. yüzyıl veya 5. yüzyılın ikinci yarısına tarihleniyor. Bu tarihleme, yapının mimari özelliklerinin analizi ve çevredeki arkeolojik buluntularla yapılan karşılaştırmalı değerlendirmeler sonucunda elde edilmiştir.

Mimari Analiz ve Yapısal Özellikler

Kazı başkanı olarak yaptığım mimari analizlerde, Cambazlı Kilisesi'nin üç nefli bir bazilika planına sahip olduğunu tespit ettik. 20m x 13m ölçülerindeki dikdörtgen planlı yapı, dönemin tipik bazilika mimarisinin mükemmel bir örneğini sunuyor.

Yapının korunma durumu arkeolojik açıdan son derece değerlidir. Apsisi, tüm duvarları ve güney cephesi iyi korunmuş durumda. Nefleri ayıran sütunlardan güney tarafındakiler, galeri sütunları dahil olmak üzere hâlâ ayakta. Kuzey tarafındaki sütunlar yıkılmış olsa da, yapı içerisinde bulunmaları, gelecekteki restorasyon çalışmaları için önemli bir avantaj sağlıyor.

Kuzey cephesinin tamamen kapalı olması, yapının orijinal tasarımının bir parçası. Çatının çökmüş olması, açık hava koşullarının etkisiyle beklenen bir durum, ancak duvarların sağlamlığı yapının dayanıklılığını gösteriyor.

Sanat Tarihi ve Devşirme Malzeme Analizi

Güney cephesindeki sütunların Korint başlıklı olması, yapının sanat tarihi açısından önemini artırıyor. Ancak daha da ilginç olan, bazı sütun başlıklarının devşirme olması. Bu durum, arkeolojik açıdan bize önemli bilgiler veriyor: Erken Hristiyanlık döneminde, önceki dönemlere ait mimari elemanların yeniden kullanılması yaygın bir uygulamaydı.

Oldukça iyi bir taş işçiliğine sahip olan yapı, dönemin usta zanaatkârlarının becerilerini yansıtıyor. Bu kaliteli işçilik, yapının önemli bir dini merkez olduğuna işaret ediyor.

Kompleks Yapı ve Çevre Arkeolojisi

Kilisenin temenos duvarlarının hâlen ayakta olması, yapının sadece bir kilise değil, bir kompleks olarak tasarlandığını gösteriyor. Avlusundaki sarnıç, su yönetimi sisteminin bir parçası olarak işlev görüyordu.

Ören yeri içerisindeki anıt mezarlar, çok sayıda kaya mezarı, lahitler ve sarnıçlar, bölgenin nekropol alanı olarak da kullanıldığını ortaya koyuyor. Çevredeki kaya mezarlarının kabartmalı ve yazıtlı olması, epigrafya çalışmaları için değerli veriler sunuyor.

İki parça halinde birbirine paralel ilerleyen sur duvarları, yerleşimin savunma sistemini gösteriyor ve bölgenin stratejik önemini vurguluyor.

Antik Yol Ağı ve Bölgesel Bağlantılar

Arkeolojik araştırmalarımızda tespit ettiğimiz önemli bulgulardan biri, bölgenin Uzuncaburç (Diocaesarea), Olba ve Kızkalesi'ne (Corycus) döşeme antik bir yolla bağlantılı olmasıdır. Bu antik yol ağı, Cambazlı'nın antik dönemde önemli bir kavşak noktası olduğunu kanıtlıyor.

Koruma ve Restorasyon Çalışmaları

2018'de başlayan restorasyon çalışmaları, yapının tarihî dokusunu korumayı amaçlıyor. Bir arkeolog olarak, bu tür müdahalelerin bilimsel veriler ışığında, orijinal malzeme ve teknikler kullanılarak yapılmasının önemini vurguluyorum.

Ulaşım ve Saha Çalışmaları

Silifke ilçesinin 29 km kuzeydoğusunda yer alan Cambazlı Kilisesi'ne ulaşım, özel araç veya kiralık araç ile mümkün. Adam kayalardan sonra Hüseyinler köyünden geçilerek köye varılabiliyor.

Bilimsel Önemi ve Gelecek Araştırmalar

Cambazlı Kilisesi, benzerleri arasında orijinal özelliklerini korumuş en iyi durumdaki örneklerden biri olarak, Erken Hristiyanlık dönemi mimarisi araştırmaları için vazgeçilmez bir laboratuvar niteliğinde. Roma Dönemi mezar anıtları ile birlikte değerlendirildiğinde, bölgenin kültürel sürekliliğini anlamamızı sağlayan önemli bir arkeolojik alan.

Gelecekte yapılacak kazı çalışmaları ve detaylı arkeometrik analizler, bu önemli yapının tarihsel bağlamını daha da netleştirecektir.