Mersin Dağpazarı Kilisesi: Mut'un Antik Corapissus Kentindeki Kutsal Miras

İlahiyat araştırmalarım ve inanç turizmi alanındaki yıllarca süren çalışmalarım boyunca, Anadolu'nun her köşesinde erken Hristiyanlık döneminin izlerini takip etme fırsatı buldum. Bu manevi yolculuklarımda karşılaştığım en etkileyici kutsal mekânlardan biri, Mersin'in Mut ilçesine bağlı Dağpazarı Mahallesi'nde yer alan antik Corapissus kentindeki kilise kalıntılarıdır.

Kutsal Mekânın Tarihi ve Manevi Önemi

Dağpazarı Kilisesi, erken Bizans döneminin en önemli inanç merkezlerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. İmparator Zenon tarafından 476 yılında ikinci kez imparator olması nedeniyle yaptırılan bu kutsal yapı, MS 5. yüzyıl döneminin manevi atmosferini günümüze taşıyan nadir örneklerden biridir. Bazı araştırmacılar ise yapının IV. yüzyılda inşa edildiğini ileri sürmektedir.

İnanç turizmi perspektifinden bakıldığında, bu kutsal mekân sadece mimari bir kalıntı değil, aynı zamanda erken Hristiyanlık döneminin yaşayan bir tanığıdır. Eski adı Kestel olan bu yerleşim, antik dönemde 30-35 bin kişilik büyük bir nüfusa ev sahipliği yapmış ve Karaman'dan Silifke'ye uzanan eski kervan yolu üzerindeki stratejik konumu sayesinde önemli bir inanç merkezi haline gelmiştir.

Mimari Yapı ve Kutsal Sembolizm

Kilise, üç nefli, yarım kubbeli ve apsisli bir yapı olarak inşa edilmiştir. Orta nefin iki yanındaki kemer dizileri, yapıyı yan neflere ayırarak erken Bizans mimarisinin karakteristik özelliklerini yansıtmaktadır. Ne yazık ki kilisenin batı cephesi tamamen yıkılmış durumda olsa da, apsisi ve bazı duvarları ayakta kalabilmiştir.

Sonraki araştırmalarda ortaya çıkan alternatif plan şeması, kilisenin doğu duvarına bitişik kare planlı merkezi bir alan ile onu üç taraftan çevreleyen beşik tonozlu dehlizlerden meydana geldiğini göstermektedir. Bu yapısal özellik, son devir Bizans mimarisindeki dehlizli tip kiliseler ile benzerlik göstermekte ve önünde üç kapılı bir narteks bölümü bulunmaktadır.

Kilisenin apsisinin iki yanında yer alan Korint üslubundaki başlıklı payeler, kenger yapraklarının sepet biçiminde işlendiği sanat eserleri olarak dikkat çekmektedir. Bu detaylar, dönemin sanat anlayışının kutsal mekândaki yansımalarını göstermesi açısından son derece değerlidir.

Hayat Ağacı Mozaiği ve Manevi Sembolizm

Antik kentte bulunan 15,00 x 5,50 metre ölçülerindeki renkli taban mozaiği, inanç turizmi açısından büyük önem taşımaktadır. Mozaik üzerinde işlenen hayat ağacının kollarına asılmış çok sayıda hayvan figürü ve geometrik desenler, erken Hristiyanlık sanatının sembolik dilini yansıtmaktadır. Hayat ağacı motifi, farklı inanç geleneklerinde ortak bir sembol olarak karşımıza çıkmakta ve evrensel manevi değerleri temsil etmektedir.

Bu mozaiğin hangi binaya ait olduğu kesin olarak bilinmemekle birlikte, bir kısmının ağılın içinde, büyük kısmının ise dışarıda kalması, zaman içinde yaşanan değişimleri göstermesi açısından anlamlıdır.

Nekropol Alanı ve Ölüm Sonrası İnanç

Köyün güneyindeki vadide yer alan nekropol alanı, erken dönem Hristiyan toplumunun ölüm sonrası yaşam inancını yansıtan önemli kalıntılar barındırmaktadır. Kaya mezarlarının bulunduğu bu alan, yumuşak cins kaya üzerine oyulmuş, birer odalı, kare ve kemerli girişli mezarlardan oluşmaktadır.

Özellikle Heroon tipi anıt mezarlar, Yunan ve Roma mimarisinde tanrılaştırılan kahramanlara adanan yapılar olarak bilinmektedir. Roma mimari özellikli, kareye yakın dikdörtgen planlı bu mezarlar, 12 sıra kesme taş örgüsüyle örülmüş ve dönemin inşaat tekniklerini yansıtmaktadır.

Su Kültü ve Manevi Temizlik

Antik kentteki su sistemleri, erken Hristiyanlık dönemindeki temizlik ve arınma ritüellerinin önemini göstermektedir. Köyde bulunan üç sarnıçtan biri kilisenin hemen batısında, dört gözlü ve üzeri tonoz kaplı olarak inşa edilmiştir. Kilisenin batısında bulunan 14,00x21,00 metre ölçüsünde ve 6,00 metre yüksekliğindeki büyük sarnıç, toplumun su ihtiyacının ne kadar önemsendiğini göstermektedir.

Geçmişte su ihtiyacının 4 kilometre güneybatıdan gelen su yolu ile sağlanması, dönemin mühendislik başarısını yansıtmaktadır. Bugün yer yer takip edilebilen kemer kalıntıları, bu sistemin büyüklüğünü göstermesi açısından dikkat çekicidir.

İnanç Turizmi Açısından Değerlendirme

1270 metre rakımda, ardıç ve maki türü bitkilerle çevrili bu kutsal mekân, inanç turizmi yolcuları için eşsiz bir manevi deneyim sunmaktadır. Mut merkezine 36 kilometre, Mersin merkezine ise 196 kilometre uzaklıktaki bu alan, özel araçla ulaşılabilmektedir.

1875'te İngiliz gezgin Davis'in ziyaretinden başlayarak, 1890'da Headlam, W. Ramsay ve Hogarth'ın incelemeleri, 1954'te Amerikalı G. Forsyth'ün araştırmaları ve 1957-1958 yıllarında İngiliz Arkeolog M. Gough'un kazıları, bu kutsal mekânın bilimsel önemini ortaya koymuştur.

Gough'un kazılarında ortaya çıkarılan bazilika kalıntısı, vaftiz binası, sur dışında bir bazilika, Bizans evi ve güzel döşeme mozaikleri, erken Hristiyanlık döneminin yaşam tarzını anlamamıza yardımcı olmaktadır.

Günümüzdeki Durum ve Ziyaret Önerileri

1989 yılında III. derece Arkeolojik Sit Alanı olarak tescillenen Dağpazarı Köyü, günümüzde de yaşamaya devam etmektedir. Mahallede bakkallar, kır kahveleri, sağlık ocağı ve jandarma hizmet vermektedir. İlginç bir şekilde, antik dönemin sarnıçları yerel halk tarafından soğuk hava deposu ve peynir deposu olarak kullanılmakta, geçmişle günümüz arasında yaşayan bir bağ kurulmaktadır.

İnanç turizmi yolcuları için bu kutsal mekân, sadece tarihi kalıntıları görmek değil, aynı zamanda erken Hristiyanlık döneminin manevi atmosferini hissetmek açısından da büyük önem taşımaktadır. Amerikalı G. Forsyth'ün belirttiği gibi, kilise yapısının Fransa'da Provence'ın Roma devri mimarisini hatırlatacak kadar Batı yapılarına benzemesi, evrensel inanç değerlerinin mimari yansımalarını göstermesi açısından son derece anlamlıdır.