Mersin Danyal Peygamberin Makamı: Tarsus'un Arkeolojik Katmanlarında Gizli Kutsal Mekân

Onlarca yıllık kazı deneyimimde, toprak altından çıkan her buluntu bize geçmişin bir parçasını fısıldar. Ancak Tarsus'taki Danyal Peygamberin Makamı, arkeolojik açıdan son derece ilginç bir örnek teşkil ediyor. Bu kutsal mekân, sadece dini önemi değil, katmanlar halinde biriken tarihsel dönemlerin izlerini taşıması bakımından da büyük önem arz ediyor.

Arkeolojik Stratigrafi ve Kazı Bulguları

2006-2007 yıllarında Tarsus Müzesi tarafından gerçekleştirilen kurtarma kazıları, bir arkeoloğun gözüyle bakıldığında son derece değerli veriler sundu. Kazı çalışmalarında ortaya çıkarılan Roma dönemine ait köprü kalıntıları, tonozlu mezar yapıları ve türbe kompleksi, bu alanın çok katmanlı tarihsel geçmişini gözler önüne serdi. Bodrum katında tespit edilen Roma dönemine ait iki kemer, yapının antik temeller üzerine inşa edildiğini kanıtlayan somut arkeolojik delillerdir.

Stratigrafi açısından değerlendirdiğimizde, bu alan Roma döneminden başlayarak günümüze kadar kesintisiz kullanım görmüştür. Berdan Nehri'nin (antik Kydnos) yönünün değiştirilerek kabrin üzerinden geçirilmesi, antik dönem mühendislik uygulamalarının dikkat çekici bir örneğidir.

Mimari Analiz ve Yapı Malzemesi İncelemesi

Arkeolojik perspektiften incelediğimizde, yapının inşasında kullanılan Roma döneminden kalma blok taşlar, devşirme malzeme kullanımının tipik bir örneğini oluşturuyor. Kemer yapılarında kullanılan kesme taş işçiliği, Roma döneminin karakteristik özelliklerini yansıtmaktadır. Bu tür devşirme malzeme kullanımı, Anadolu'daki birçok tarihi yapıda karşılaştığımız yaygın bir uygulamadır.

Türbenin dörtgen planlı yapısı ve manastır tonozlu kubbesi, Bizans döneminden itibaren Anadolu'da yaygınlaşan mimari geleneğin izlerini taşır. Doğu cephesindeki yedi köşeli yıldız kabartması ise, taş işçiliği açısından incelenmeye değer bir sanat eseridir.

Tarihsel Katmanların Arkeolojik Yorumu

Kazı bulgularının işaret ettiği tarihsel süreç oldukça ilginçtir. M.Ö. 605 yılından başlayarak, Babil Kralı II. Nabukadnezar döneminden günümüze uzanan bu uzun zaman dilimi, arkeolojik katmanların nasıl biriktiğini göstermektedir. Hicri 17 yılında Hz. Ömer döneminde mezarın açılması ve altın iplikle sarılı lahdin görülmesi, dönemin defin gelenekleri hakkında önemli ipuçları vermektedir.

Hz. Ömer'in emriyle mezarın daha derine gömülmesi ve üzerine nehir kolunun yönlendirilmesi, koruma amaçlı alınan tedbirlerin arkeolojik izlerini günümüze taşımıştır. Bu uygulama, antik dönemde kutsal mekânların korunması için geliştirilen stratejilerin somut bir örneğidir.

Yapı Evrelerinin Kronolojik Analizi

Arkeolojik veriler ışığında yapının inşa evrelerini kronolojik olarak takip edebiliyoruz. 1857 yılında sembolik türbenin üzerine inşa edilen Makam-ı Danyal Camii, 19. yüzyıl Osmanlı dini mimarisinin özelliklerini yansıtmaktadır. 1960'lı yıllarda eklenen son cemaat bölümü ise, yapının modern dönemdeki işlevsel ihtiyaçlara göre adapte edildiğini göstermektedir.

2014 yılında tamamlanan restorasyon çalışmaları, arkeolojik bulguların korunması ve sergilenmesi açısından önemli bir adımdır. Bu tür restorasyonlarda, orijinal malzeme ve tekniklerinin korunması, arkeolojik bütünlüğün sağlanması için kritik öneme sahiptir.

Epigrafik ve Sanat Tarihi Bulguları

Türbenin doğu cephesindeki yedi köşeli yıldız kabartması, epigrafik açıdan incelenmeye değer bir eserdir. Bu tür sembolik motifler, dönemin sanat anlayışı ve inanç sistemleri hakkında önemli bilgiler sunar. Danyal Peygamber'in yüzüğündeki iki aslan ve bir çocuk figürü ise, ikonografik açıdan analiz edilebilecek değerli bir buluntudur.

Arkeolojik Koruma ve Gelecek Perspektifi

Bu kompleksin arkeolojik değerinin korunması için sürekli izleme ve bakım çalışmaları gereklidir. Roma döneminden kalma yapı elemanlarının atmosferik koşullardan etkilenmemesi için uygun koruma tedbirleri alınmalıdır. Ayrıca, gelecekte yapılacak olası kazı çalışmaları, bu alanın daha derin tarihsel katmanlarını ortaya çıkarabilir.

Tarsus'un tarihi merkezinde, Roma köprü kalıntıları ve diğer dini yapılarla birlikte değerlendirildiğinde, bu alan kentsel arkeoloji açısından son derece zengin bir potansiyel barındırmaktadır. Mersin şehir merkezine 28 kilometre uzaklıktaki bu önemli arkeolojik sit alanı, Kubat Paşa Medresesi yanındaki konumuyla, Tarsus'un çok katmanlı tarihinin anlaşılması için kritik öneme sahiptir.

Sonuç olarak, Danyal Peygamberin Makamı, sadece dini bir mekân olmanın ötesinde, Roma döneminden günümüze uzanan arkeolojik katmanların korunduğu değerli bir kültürel miras alanıdır. Bu tür komplekslerin bilimsel metodlarla incelenmesi ve korunması, Anadolu arkeolojisinin geleceği için büyük önem taşımaktadır.