Mersin Demircili Anıt Mezarları: Silifke'nin Roma Dönemi Mimari Şaheserleri

Mersin'in Silifke ilçesine bağlı Demircili Mahallesi'nde, antik Kilikya Trakea topraklarında karşılaştığımız anıt mezarlar, Roma döneminin mimari anlayışını ve sanat zevkini günümüze taşıyan nadir örneklerdir. Sanat tarihçisi gözüyle incelediğimde, bu yapıların MS 2. ve 3. yüzyıllara tarihlenen mimari karakteristikleri, dönemin elit sınıfının estetik tercihlerini ve sosyal statülerini yansıtan önemli belgeler niteliğindedir.

Mimari Kompozisyon ve Üslup Analizi

Silifke'nin yaklaşık 8 kilometre kuzeyinde konumlanan bu antik yerleşimde, günümüze ulaşan yedi adet ev ve tapınak mezarı, Roma döneminin farklı mimari yaklaşımlarını sergilemektedir. En dikkat çekici yapı olan İki Katlı Tapınak Mezar, klasik düzenlerin mükemmel bir sentezini sunmaktadır.

Bu yapının cephesinde gözlemlediğimiz mimari düzen, antik dönemin sütun başlığı hiyerarşisini yansıtır: Alt katta 2.3 metre yüksekliğinde İon başlıkları taşıyan dört sütun, üst katta ise 2.9 metre yüksekliğindeki Korinth başlıklı dört sütun yer almaktadır. Bu düzenleme, Roma mimarisinin Yunan geleneğini nasıl yorumladığının somut bir örneğidir.

Sanatsal Süsleme ve İkonografik Öğeler

İki katlı mezar üzerindeki mimari süslemeler, sanat tarihçisi perspektifimden değerlendirildiğinde, yapının soylu bir aileye ait olduğunu gösteren zengin bir ikonografik program sergiler. Kitabeler, kabartmalar ve hayvan heykelleri, Roma döneminin funerary art geleneğinin yerel yorumlarını yansıtmaktadır.

Mezar üzerinde yer alan iki insan büstü kabartması, özellikle dikkat çekicidir. Bu figürler, ya orada yatan kişilerin portreleri ya da tanrısal figürlerdir - her iki durumda da Roma döneminin ölüm sonrası yaşam inançlarını ve sanatsal temsillerini yansıtmaktadır.

Yapısal Çeşitlilik ve Teknik Özellikler

Soldaki tek katlı mezar, Korinth düzeninin bütün özelliklerini yansıtarak, bu mimari üslubun yerel uygulamalarını göstermektedir. 7.5 metre yüksekliğe ulaşan en yüksek mezar ise, Roma döneminin anıtsal mimari anlayışını sergiler.

"Sivri Kale" olarak adlandırılan yapı, yolun doğu tarafında konumlanmış olup, levha şeklindeki taşlarla kapatılmış piramit çatısıyla diğerlerinden farklı bir iç konstrüksiyona sahiptir. Bu farklılık, Roma döneminin çeşitli mimari geleneklerinin bir arada yaşadığını göstermektedir.

Sembolik Anlatım ve Kültürel Kodlar

Köy çıkışındaki mezarın ön ve arka alınlığında yer alan kalkan kabartmaları, Roma döneminin askeri sembolizmini funerary sanata taşıyan örneklerdir. Çatısının levha şeklindeki kare taş plakalarla örtülü olması ve çörtenlerinin aslan başı şeklinde tasarlanması, dönemin dekoratif sanat anlayışını yansıtır.

Aslan başlı çörtenler, antik dönemde koruyucu güç sembolü olarak kullanılmış, aynı zamanda estetik bir unsur olarak mimari kompozisyonu tamamlamıştır.

Heroon Geleneği ve Anıtsal Mimari

İki Heroon'un sütun kalıntıları, Roma döneminin kahramanlara adanmış anıt mezar geleneğini göstermektedir. Sütun üzerindeki yazıta göre, Heroonlardan birinin Anglus ailesine adanmış olması, yerel elit ailelerin bu mimari formu nasıl benimsediğini ortaya koyar.

Mozaik Sanatı ve Dekoratif Öğeler

Akropol tepesinde bulunan Roma hamamı kalıntısındaki deniz tanrısını gösteren mozaik zemin, dönemin dekoratif sanat anlayışını yansıtan önemli bir eserdir. Bu mozaik, Roma döneminin mitolojik temalarını yerel sanat atölyelerinin nasıl yorumladığını göstermektedir.

Tarihsel Bağlam ve Kültürel Değer

MS 2. yüzyılda Seleukeia'nın zengin vatandaşları için yazlık ikametgâh olarak kurulan bu yerleşim, Roma döneminin sosyal yaşam dinamiklerini mimari yoluyla belgeleyen nadir örneklerdendir. Hristiyanlık döneminden kalma kalıntı bulunmaması, yerleşimin kısa süre sonra terk edildiğini göstermekte ve bu durum, dönemin sosyal ve dini dönüşümlerinin mimari yansımalarını anlamamızı sağlamaktadır.

Sanat tarihçisi perspektifimden değerlendirdiğimde, Demircili Anıt Mezarları, Roma döneminin Anadolu'daki mimari sentezinin ve yerel elit sınıfının sanatsal tercihlerinin anlaşılması açısından benzersiz bir laboratuvar niteliğindedir.