Mersin Donuktaş: Tarsus'un Antik Dünyanın En Büyük Tapınaklarından Biri

Merhaba değerli gezginler! Ben Mehmet Yılmaz, yıllardır Türkiye'nin dört bir yanında grupları rehberlik eden kıdemli bir turizm rehberiyim. Bugün sizlerle Mersin'in Tarsus ilçesinde yer alan ve beni her ziyaretimde büyüleyen muhteşem bir yapıdan bahsedeceğim: Donuktaş Tapınağı.

Donuktaş Nedir ve Nerede?

Rehberlik yaptığım yıllarda, misafirlerime Donuktaş'ı anlatırken hep şunu söylerim: "Bu yapı, antik dünyanın en büyük tapınaklarından biri ve Tarsus'un günümüze ulaşan en eski tapınağı." Mersin'e 27-29 km uzaklıkta, Tarsus'un Tekke Mahallesi ile Cumhuriyet Mahallesi sınırlarında yer alan bu anıtsal yapı, Gözlükule Höyüğü'nün sadece 700 metre kuzey doğusunda konumlanmış.

MS 2. yüzyılda, Roma İmparatoru Hadrianus'un imparator kültü için inşasına başlanan bu dikdörtgen planlı tapınak, ne yazık ki hiçbir zaman tamamlanamamış. Antoninler dönemi, özellikle Kommodus zamanına tarihlendirilen yapı, Kilikya Roma Eyaleti'nin ortak tapınağı olarak planlanmış.

Ulaşım Rehberi: Donuktaş'a Nasıl Gidilir?

Gruplara rehberlik ederken kullandığım en pratik ulaşım yolu şöyle: Öncelikle Mersin-Tarsus minibüsleri veya trenle Tarsus ilçe merkezine ulaşıyoruz. Buradan Adana Caddesi üzerinde Eski Cami'nin karşısından güneye doğru yöneliyoruz. Tarsus merkezindeki diğer tarihi yerlere yakın konumda olduğu için, araçları uygun bir yere park ederek yürüyerek gezebilirsiniz.

Önemli Not: Yapı girişe kapalı durumda. Ziyaret etmek istiyorsanız mutlaka Tekke Mahallesi muhtarlığından anahtar temin etmeniz gerekiyor. Bu konuda önceden planlama yapmanızı şiddetle tavsiye ederim.

Mimari Harikası: Donuktaş'ın Etkileyici Özellikleri

Rehberlik deneyimimde gördüğüm en etkileyici yapılardan biri olan Donuktaş, gerçekten de görenleri büyülüyor. Dikdörtgen planlı bu anıtsal tapınağın dıştan ölçüleri konusunda kaynaklar arasında farklılıklar var - 98m x 43m, 100m x 43m ve 133.50m x 60.50m olarak farklı bilgiler mevcut.

Yapının en çarpıcı özelliklerinden biri, 20 basamaklı kaide üzerine oturmuş olması. 8 metre yüksekliğindeki duvarları yaklaşık 6.5 metre kalınlığında ve kuzeydoğu-güneybatı yönünde konumlandırılmış. Sıkıştırılmış çakıl taşı ve Roma betonu ile inşa edilen yapının dış cephesi mermer levhalarla kaplanmış.

Yapının en gizemli yanlarından biri, ilk zamanlarda herhangi bir giriş-çıkış kapısının bulunmaması. Mevcut kapı sonradan açılmış ve girişin yeraltından sağlandığı düşünülüyor. Nitekim yapı içinde nereye ulaştığı bilinmeyen yeraltı tünelleri bulunuyor.

Tarihsel Serüven: Donuktaş'ın Geçmişi

Bu muhteşem yapının tarihsel serüveni oldukça ilginç. 1545 yılında Venedik balyozu Barbaro'nun bir saray kalıntısı olabileceği görüşünden başlayarak, 1861 yılında Fransız tarihçi Viktor Langlois'in Asur kralı Sardanapalus'un mezarı olduğunu ileri sürmesine kadar çeşitli teoriler ortaya atılmış.

Ne yazık ki 1836 yılında Fransız konsolosu Gillet dinamit patlatarak araştırma yapmış ve yapıya büyük zarar vermiş. 1982-1992 yılları arasında Prof. Dr. Nezahat Baydur tarafından gerçekleştirilen bilimsel kazılar sayesinde yapının dini amaçlarla inşa edilen bir tapınak olduğu kesinleşmiş.

2007 yılında Alman arkeolog Winfred Held yönetiminde araştırmalara yeniden başlanmış ve 2012 yılında Almanya Marburg Üniversitesi tarafından lazer tarama ve jeofizik yöntemlerle detaylı ölçümler yapılmış. Kazılarda bulunan Roma, Bizans ve Osmanlı dönemine ait sikke, kandil ve keramik parçaları şu anda Tarsus Müzesi'nde sergileniyor.

Kültürel Önemi ve Efsaneler

Rehberlik yaptığım gruplara hep anlattığım gibi, Donuktaş sadece bir yapı değil, aynı zamanda Tarsus'un Roma dönemindeki büyük hayalinin sembolü. Tarsus'un o dönemdeki hedefi dünyanın yedi harikasını geçmekmiş ve bu anıtsal tapınak bu amaçla inşa edilmiş.

Yapının Tarsus'un kurucusu ve baş tanrısı Sandan'a adanmış olabileceği düşünülüyor. Bu tanrıların Roma Dönemi'nde Jupiter ile özdeşleşmesi nedeniyle Jupiter Tapınağı olarak yapıldığı tahmin ediliyor. Hatta Ayasofya'nın en görkemli kapılarından birinin Donuktaş'tan Bizans İmparatorluğu tarafından İstanbul'a getirilerek kullanıldığı tarihi metinlerden anlaşılıyor.

Tarsus halkı arasında çok güzel efsaneler var. Birinde Donuktaş'ın eskiden Gözlükule Höyüğü üzerinde bir kralın sarayı olduğu, krala kızan bir peygamberin tekmeyle sarayı ters çevirerek bugünkü yerine düşürdüğü anlatılıyor. Bir başka rivayette ise eskiden yeni evlilerin yapının ortasındaki mağaraya girip başka yerden çıktıkları, böylece evliliklerinin iyi olacağına inandıkları söyleniyor.

Ziyaret Önerilerim

Yıllardır rehberlik yapan biri olarak size şu tavsiyelerde bulunuyorum: Donuktaş'ı ziyaret etmeden önce mutlaka Tekke Mahallesi muhtarlığı ile iletişime geçin. Yapı ne yazık ki kuzey ve doğu duvarlarına dayanan binalar nedeniyle abluka altında ve gecekondular yüzünden görünürlüğü azalmış durumda.

Tarsus merkezindeki diğer tarihi yerleri de gezme planınız varsa, Donuktaş'ı rotanıza mutlaka dahil edin. Didim'deki Apollon Tapınağı ile benzerlikler sergileyen bu muhteşem yapı, antik dünyanın büyüklüğünü hissetmenizi sağlayacak.

Unutmayın, bu topraklar binlerce yıllık hikayelere ev sahipliği yapıyor. Donuktaş da bu hikayelerin en etkileyici sayfalarından biri. Sizleri de bu muhteşem yapıyı keşfetmeye davet ediyorum!