Mersin Dört Ayak Anıt Mezar: Aydıncık'ın Roma Dönemi Mimari Şaheseri

Onlarca yıllık kazı deneyimim boyunca Anadolu'nun farklı coğrafyalarında birçok anıt mezarla karşılaştım, ancak Mersin'in Aydıncık ilçesinde yer alan Dört Ayak Anıt Mezar, Roma dönemi mezar mimarisinin en etkileyici örneklerinden biri olarak karşımda duruyor. Antik Kelenderis kentinin kuzeydoğusunda, mahalle içinde konumlanan bu yapı, arkeolojik açıdan son derece değerli veriler sunmaktadır.

Mimari Analiz ve Stratigrafi

Bir arkeolog gözüyle incelediğimde, yapının kare planlı mimarisi ve üç katlı organizasyonu dikkat çekicidir. Alt katta dört köşe kule biçimindeki mezar odası, üzerinde dört yanı kemerli baldahinli orta kat ve en üstte piramidal çatı ile tamamlanan bu anıt, Roma dönemi mausoleum geleneğinin Anadolu'daki devamını göstermektedir. İri dört ayağa sahip olması nedeniyle halk arasında "Dörtayak" olarak adlandırılan yapı, kesme kireç taşından harç kullanılmadan düzgün kesme taşlarla inşa edilmiştir.

Tarihleme ve Epigrafik Değerlendirme

Yapı üzerinde herhangi bir yazıt bulunmaması, tarihleme açısından bizi mimari analiz ve yapım tekniklerine yönlendirmektedir. Kazı metodolojisi ve stratigrafi bilgim ışığında, yapının İ.S. 2. yüzyıl veya 3. yüzyıl başına tarihlenmesi, dönemin taş işçiliği ve mimari üslup özellikleriyle uyumludur. Bu tarihleme, Kelenderis kentinin Roma İmparatorluk dönemindeki refah seviyesini de yansıtmaktadır.

Kenotaf mı, Mozole mi? Arkeolojik Soru İşaretleri

1812 yılında İngiliz kaptan Francis Beaufort'un "cenotaph" (kenotaf) olarak tanımladığı yapının gerçek işlevi, alttaki mezar odasının henüz araştırılmamış olması nedeniyle belirsizliğini koruyor. Bu durum, bir arkeolog olarak beni oldukça heyecanlandırıyor çünkü gelecekteki kazı çalışmaları bu soruya net bir yanıt verebilir. Yapının mozole mi yoksa başka yerde gömülü bir kişi anısına yapılmış kenotaf mı olduğu, ancak sistematik bir kazı ile anlaşılabilir.

Koruma Durumu ve Kültürel Miras Değeri

Tarihin derinliklerinden günümüze oldukça iyi korunmuş halde ulaşan bu anıt, Kelenderis'te baldahinli ve piramidal çatılı tek anıt mezar örneği olması açısından benzersizdir. Yapının 8 metre veya 13 metreden fazla yüksekliğe sahip olduğu konusundaki farklı kaynak bilgileri, detaylı ölçüm ve belgeleme çalışmalarının gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Arkeolojik Bağlam ve Çevre Yapıları

Mersin-Antalya karayolunun 50 metre kuzeyinde konumlanan anıt, Aydıncık-Gülnar yolu üzerindeki antik su kemerleri ve kanallarla birlikte değerlendirildiğinde, Kelenderis kentinin altyapı sistemini anlamamıza katkı sağlamaktadır. Yakındaki Duruhan ve Bodur kalelerinin harap durumda olması, koruma önlemlerinin önemini bir kez daha vurgulamaktadır.

Kıdemli bir arkeolog olarak, Dört Ayak Anıt Mezar'ın gelecek nesillere aktarılması gereken önemli bir kültürel miras olduğunu vurguluyorum. Bu yapı, Roma dönemi Anadolu mezar mimarisini anlamak için kritik bir kaynak niteliğindedir.