Mersin Kent Tarihi Müzesi: Mersin'in 9000 Yıllık Arkeolojik Mirasını Koruyan Özel Müze

Onlarca yıllık kazı deneyimimde, bir kentin tarihini anlamanın en etkili yollarından birinin müze koleksiyonlarını incelemek olduğunu öğrendim. Mersin'in Cami Şerif Mahallesi'ndeki 5219. Sokak No:4 adresinde yer alan Mustafa Erim Mersin Kent Tarihi Müzesi, bu açıdan benzersiz bir örnek teşkil ediyor. Türkiye'nin ilk özel kent tarihi müzesi olan bu kurum, arkeolojik buluntulardan modern döneme kadar uzanan geniş bir zaman dilimini kapsıyor.

Mimari Stratigrafi: 150 Yıllık Geleneksel Ev

Arkeolog gözüyle bakıldığında, müzenin bulunduğu yapı da başlı başına bir buluntu niteliğinde. 19. yüzyılın ikinci yarısından kalma bu iki katlı cumbalı ev, geleneksel Mersin sivil mimarisinin korunmuş bir örneğini sunuyor. Kazılarda nasıl her katmanın kendi hikayesi varsa, bu yaklaşık 150 yıllık yapı da döneminin sosyal ve mimari özelliklerini taşıyor. Binanın çeşitli odalarının farklı teşhir salonları olarak düzenlenmesi, tıpkı bir kazı alanındaki buluntu gruplarının sistematik olarak sınıflandırılması gibi metodolojik bir yaklaşım sergiliyor.

Yumuktepe Höyüğü: 9000 Yıllık Neolitik Yerleşimin İzleri

Müzenin en dikkat çekici bölümlerinden biri, benim de yakından tanıdığım Yumuktepe Höyüğü sergisi. 9000 yıllık neolitik yerleşim olan Yumuktepe, Anadolu arkeolojisinin en önemli merkezlerinden biri. Müzede Garstang, Caneva ve Köroğlu'nun yürüttüğü kazıların tarihçesi, dönemler ve buluntular hakkında detaylı bilgi ve fotoğraflar sunuluyor. Bu sergi, bir arkeoloğun gözünden bakıldığında, stratigrafik kazı metodolojisinin nasıl uygulandığını ve buluntuların nasıl yorumlandığını anlatan değerli bir kaynak niteliğinde.

Neolitik dönem buluntularının sergilenme şekli, kazı sırasında nasıl belgelendiğini ve analiz edildiğini gösteriyor. Her buluntu, bulunduğu katmanın hikayesini anlatır ve Yumuktepe'nin 9000 yıllık süreçteki kültürel değişimini ortaya koyar.

Arkeolojik Perspektiften Mersin Kaleleri

"Mersin Kaleleri" bölümü, bir arkeolog için özellikle ilginç. Kentteki çeşitli medeniyetler tarafından yapılan kaleler, kuleler, yapım tarihleri ve mimari özellikleri tanıtılıyor. Bu tür savunma yapıları, arkeolojik kazılarda sıkça karşılaştığımız buluntu türleri. Her kalenin inşa tekniği, kullanılan malzeme ve mimari plan, o dönemin teknolojik seviyesi ve savunma stratejileri hakkında bilgi veriyor.

Dini yapıları kapsayan "Mersin Camileri ve Kiliseleri" bölümü de arkeolojik açıdan değerli. Kent merkezi ve ilçelerdeki mevcut, işlev değiştirmiş veya yok olmuş dini yapıların belgelenmesi, kültürel süreklilik ve değişim süreçlerini anlamamıza yardımcı oluyor.

Kuruluş Hikayesi ve Bilimsel Değeri

Akdeniz Kent Konseyi Başkanı Mustafa Erim tarafından kurulan bu özel müze, 4 Eylül 2010 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığı'ndan "Özel Müze" yetki belgesi alarak hizmete açıldı. Açılışını dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan'ın yapması, müzenin önemini gösteriyor.

Müze bünyesindeki Şehir Araştırmaları Merkezi ve Şehir Kütüphanesi (İhtisas Kitaplığı), araştırmacılar için değerli kaynaklar sunuyor. Küçük konferans salonu ve öğrencilerin çalışabileceği mekanlar, müzeyi sadece sergileme değil, aynı zamanda araştırma ve eğitim merkezi haline getiriyor.

Eğitim Tarihi: Materyel Kültür Analizi

"Eğitim Tarihi Odası"nda sergilenen 1881-1940 yılları arasındaki diplomalar, ders kitapları, eğitim araçları, fotoğraflar, öğretmen sicil defterleri, karneler ve yazışmalar, arkeolojik metodolojinin tarihsel dönemlere uygulanmasının güzel bir örneği. Mersin merkez ve ilçelerindeki yaklaşık 70-75 ilkokuldan toplanan bu materyaller, dönemin eğitim sistemini anlamamızı sağlıyor.

Tarihsel Katmanlar: Kurtuluş Mücadelesi ve Atatürk Dönemi

"Mersin'in Kurtuluşu Köşesi"nde I. Dünya Savaşı sonrası Fransız işgaline karşı verilen mücadele (1919-1921), Kuva-yi Milliye kahramanları, Müdafa-i Hukuk Cemiyetleri ve müfreze komutanları hakkında bilgi veriliyor. "Atatürk'ün Mersin Ziyaretleri ve Fotoğrafları" bölümünde ise 1918'den 1938'e kadar Atatürk'ün Mersin ziyaretleri, uğradığı yerler ve fotoğrafları sergileniyor.

"Mersin Kent Tarihi" bölümü, 20. yüzyılın ilk yarısındaki Mersin'in ticari ve sosyal odak noktalarını, kent planları ve fotoğraflarla anlatıyor. Bu tür belgeleme çalışması, arkeolojik kazılarda da uyguladığımız sistematik kayıt tutma metodolojisini andırıyor.

Araştırmacılar İçin Öneriler

Müzeyi ziyaret edecek araştırmacılara, özellikle Yumuktepe Höyüğü bölümünü detaylı incelemelerini öneriyorum. Kazı metodolojisi ve buluntu analizi açısından değerli bilgiler içeriyor. Şehir Kütüphanesi'ndeki ihtisas kaynaklarından da mutlaka yararlanılmalı.

"Çanakkale Savaşı'nda Şehit Düşen Mersinliler" ve "Mersin Kronolojisi" bölümleri de kentin tarihsel gelişimini anlamak için önemli. Bu tür kronolojik yaklaşım, arkeolojik stratigrafide de kullandığımız temel metodolojilerden biri.

Sonuç olarak, Mustafa Erim Mersin Kent Tarihi Müzesi, sadece bir sergileme alanı değil, aynı zamanda bilimsel araştırma ve eğitim merkezi olarak işlev görüyor. Arkeolojik buluntulardan modern döneme kadar uzanan geniş koleksiyonu, Mersin'in kültürel katmanlarını anlamamızı sağlıyor.