Mersin Kent Tarihi Müzesi: Mersin'in Kültürel Mirasını Koruyan Mimari Hazine

Sanat tarihçisi olarak yıllarımı Anadolu'nun çeşitli müzelerinde geçirmiş biri olarak, Mersin Kent Tarihi Müzesi'nin hem mimari yapısı hem de sergileme konsepti açısından son derece önemli bir kültürel miras kurumu olduğunu vurgulamalıyım. Cami Şerif Mahallesi'nde, 5219. Sokak No:4 adresinde yer alan bu müze, geleneksel sivil mimarinin korunması ve müzecilik anlayışının birleştiği nadir örneklerden biridir.

Mimari Değer ve Yapısal Özellikler

Müzenin ev sahipliği yaptığı yapı, 19. yüzyılın ikinci yarısından kalma yaklaşık 150 yıllık geleneksel Mersin evinin mükemmel bir örneğidir. Sanat tarihi perspektifimden bakıldığında, iki katlı ve cumbalı bu yapı, Akdeniz bölgesinin geleneksel sivil mimarisinin karakteristik özelliklerini taşımaktadır. Cumbalı yapı sistemi, hem işlevsel hem de estetik açıdan dönemin mimari anlayışını yansıtan önemli bir detaydır.

Yapının müze olarak adaptasyonu sürecinde, orijinal mimari karakterin korunması ve modern müzecilik gereksinimlerinin karşılanması arasında başarılı bir denge kurulmuştur. Çeşitli odaların farklı teşhir salonları olarak düzenlenmesi, geleneksel ev mimarisinin mekânsal organizasyonunu korurken, sergileme işlevini de etkin bir şekilde yerine getirmektedir.

Kuruluş Tarihi ve Müzecilik Yaklaşımı

Akdeniz Kent Konseyi Başkanı Mustafa Erim tarafından kurulan bu özel müze, Türkiye'nin ilk özel kent tarihi müzesi olma özelliğini taşımaktadır. 4 Eylül 2010 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığı'ndan "Özel Müze" yetki belgesi alarak hizmete açılan müzenin, dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açılışının yapılması, kurumsal önemini göstermektedir.

Müzecilik anlayışı açısından değerlendirdiğimde, bu kurumun sadece bir sergileme mekânı olmaktan öte, araştırma ve eğitim işlevlerini de üstlendiğini görmekteyiz. Bünyesinde yer alan küçük konferans salonu ve öğrencilerin çalışabileceği mekânlar, modern müzecilik anlayışının gerektirdiği eğitim boyutunu karşılamaktadır.

Koleksiyon Analizi ve Sergileme Konsepti

Müzenin koleksiyon yapısı, tematik sergileme anlayışının başarılı bir uygulamasını sunmaktadır. "Atatürk'ün Mersin Ziyaretleri ve Fotoğrafları" bölümü, 1918-1938 yılları arasındaki dönemin fotoğraf arşivi açısından değerli bir koleksiyondur. Fotoğrafik belgelerin müzecilik açısından önemi, görsel hafızanın korunması ve aktarılması bağlamında büyüktür.

"Eğitim Tarihi Odası"nda sergilenen 1881-1940 yılları arasında Mersin merkez ve ilçelerindeki 70-75 ilkokuldan toplanan materyaller, eğitim tarihinin somut kanıtlarını oluşturmaktadır. Diplomalar, ders kitapları, eğitim araçları, fotoğraflar, öğretmen sicil defterleri, karneler ve yazışmalar gibi çeşitli belge türlerinin bir arada sergilenmesi, dönemin eğitim kültürünün bütüncül bir resmini sunmaktadır.

"Mersin'in Kurtuluşu Köşesi"nde I. Dünya Savaşı sonrası Fransız işgaline karşı verilen mücadele (1919-1921), Kuva-yi Milliye kahramanları, Müdafa-i Hukuk Cemiyetleri ve müfreze komutanları hakkında sunulan bilgiler, yerel tarih araştırmalarının önemini vurgulamaktadır.

Mimari Miras ve Dini Yapılar Koleksiyonu

"Mersin Kaleleri" bölümü, sanat tarihi açısından son derece değerli bir içerik sunmaktadır. Kentteki çeşitli medeniyetler tarafından yapılan kaleler, kuleler, yapım tarihleri ve mimari özellikleri hakkında verilen bilgiler, bölgenin mimari tarihinin katmanlarını ortaya koymaktadır. Bu tür bir sergileme yaklaşımı, ziyaretçilerin farklı dönemlerin mimari üsluplarını karşılaştırmalı olarak değerlendirmesine olanak tanımaktadır.

"Mersin Camileri ve Kiliseleri" bölümü, dini mimarinin belgelenmesi açısından önemli bir işlev görmektedir. Kent merkezi ve ilçelerdeki mevcut, işlev değiştirmiş veya yok olmuş dini yapıların tanıtılması, mimari mirasın korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması açısından kritik bir yaklaşımdır.

Arkeolojik Miras ve Yumuktepe Höyüğü

"Yumuktepe Höyüğü" bölümü, müzenin arkeolojik boyutunu oluşturmaktadır. 9000 yıllık neolitik yerleşim Yumuktepe'ye ait kazı tarihçesi, Garstang, Caneva ve Köroğlu'nun çalışmaları, dönemler ve buluntular hakkında sunulan detaylı bilgi ve fotoğraflar, arkeolojik mirasın müze ortamında nasıl sunulabileceğinin örneğini oluşturmaktadır.

Araştırma ve Dokümantasyon Merkezi

Müze bünyesindeki Şehir Araştırmaları Merkezi ve Şehir Kütüphanesi (İhtisas Kitaplığı), kurumun akademik boyutunu güçlendiren önemli birimlerdir. Bu tür ihtisas kütüphaneleri, yerel tarih araştırmalarının derinleşmesi ve sürdürülebilirliği açısından vazgeçilmez kaynaklardır.

"Mersin'de Yetişen, Yaşayan ve İz Bırakanlar" bölümü, kente katkı sağlamış önemli kişilerin biyografileri ve fotoğrafları ile yerel tarih araştırmalarının insan odaklı boyutunu vurgulamaktadır. "Mersin Kent Tarihi" bölümünde 20. yüzyılın ilk yarısındaki Mersin'in ticari ve sosyal odak noktaları, kent planları ve fotoğraflarla anlatılması, kentsel gelişimin görsel dokümantasyonu açısından değerlidir.

Sonuç olarak, Mustafa Erim Mersin Kent Tarihi Müzesi, geleneksel mimarinin korunması, yerel tarihin belgelenmesi ve modern müzecilik anlayışının birleştiği örnek bir kurumdur. Sanat tarihçisi perspektifimden, bu müzenin Türkiye'deki özel müzecilik anlayışının gelişimi açısından öncü bir rol oynadığını söyleyebilirim.