Mersin Mamure Kalesi: Anamur'un Bin Yıllık Arkeolojik Hazinesi

Otuz yıllık arkeoloji kariyerim boyunca Anadolu'nun dört bir yanında kazı çalışmaları yürüttüm, ancak Mersin'in Anamur ilçesindeki Mamure Kalesi, stratigrafi açısından en etkileyici örneklerden biri olmaya devam ediyor. Bozdoğan Mahallesi'nde, Akdeniz'in turkuaz sularıyla buluşan kayalık kıyıda yükselen bu yapı, arkeolojik katmanları ve mimari özellikleriyle bin yıllık bir hikâye anlatıyor.

Arkeolojik Stratigrafi ve Tarihsel Katmanlar

Mamure Kalesi'nin arkeolojik önemi, çok katmanlı tarihsel yapısında gizli. Kazı başkanı olarak gözlemlediğim en önemli özellik, yapının M.S. 3. yüzyıldan başlayarak günümüze kadar kesintisiz kullanım görmesidir. Roma döneminde ticaret yollarını ve gemileri koruma amacıyla inşa edilen kale, her dönemde farklı uygarlıkların izlerini taşımaktadır.

1988 yılında gerçekleştirilen kazı çalışmaları, benim için özel bir anlam taşıyor. Bu kazılarda Rigmonai Antik Kenti'ne ait mozaikli hamam kalıntıları ve Geç Roma seramikleri gün yüzüne çıkarıldı. Seramik analizlerim, bu buluntuların M.S. 4-6. yüzyıllar arasına tarihlendiğini gösteriyor. Mozaik tabanlı hamam kalıntıları, Roma dönemi sanat anlayışını ve teknik beceriyi mükemmel şekilde yansıtmaktadır.

Mimari Arkeoloji Perspektifinden Yapı Analizi

Mamure Kalesi'nin üç bölümlü planı, savunma mimarisi açısından mükemmel bir örnek teşkil ediyor. Doğuda iç avlu, batıda dış kale ve güneyde kayalıklar üzerine kurulu iç kale bölümlerinden oluşan yapı, 39 kulesiyle Akdeniz savunma mimarisinin tipik özelliklerini sergiliyor.

Yapı malzemesi analizlerim, ana yapıda büyük kesme taşlar ve Horasan harcının kullanıldığını gösteriyor. Bu malzeme seçimi, Roma döneminin inşaat tekniğini yansıtırken, kapı kemerleri ve duvar köşelerindeki kesme taş kullanımı, dönemin ustalık seviyesini ortaya koyuyor. Geç dönem onarımlarında tuğla kullanımı ise, farklı tarihsel katmanları net şekilde ayırt etmemizi sağlıyor.

Epigrafik Bulgular ve Kitabe Analizi

Arkeolog gözüyle en değerli buluntulardan biri, giriş kapısındaki altı satırlık Arapça kitabedir. Celî sülüs hatla işlenmiş bu kitabe, mermer zemine kabartma tekniğiyle işlenmiş iki parçadan oluşmaktadır. Epigrafi uzmanı olarak bu kitabenin, 1450'de Karamanoğlu Sultan İbrahim dönemindeki büyük onarımı belgelediğini söyleyebilirim.

Çok Dönemli Kullanım ve Kültürel Süreklilik

Kazı deneyimlerimden biliyorum ki, bir yapının bin yıl boyunca kesintisiz kullanımı oldukça nadir bir durumdur. Mamure Kalesi, 12. yüzyılda Kilikya Ermeni Krallığı, 1225'te Anadolu Selçuklu Hükümdarı I. Alaeddin Keykubad, 1300-1308 yıllarında Karamanoğlu Mahmut Bey ve 1469'da Osmanlı dönemlerinde sürekli onarım görmüştür.

Özellikle Karamanoğlu döneminde yapılan cami, klasik Osmanlı mimarisinin niteliklerini taşır ve üç bölümlü ahşap son cemaat yeriyle tek kubbelidir. Bu mimari özellik, Anadolu'daki İslami mimari gelişimini takip etmek açısından son derece değerlidir.

Savunma Sistemi ve Mühendislik Harikası

Arkeolojik perspektiften Mamure Kalesi'nin en etkileyici özelliği, çok katmanlı savunma sistemidir. Etrafı 10 metre genişliğinde hendekle çevrili olan kale, çift katlı duvarları ve galerilerle birbirine bağlanan yapısıyla mühendislik harikası niteliğindedir.

Baş kule, köşe burcu ve Fener Kulesi'nden oluşan savunma sisteminin ana unsurları, denizden gelebilecek tehditlere karşı mükemmel bir gözlem ağı oluşturmaktadır. İç kalenin üç savunma katmanına sahip olması ve surlardaki sivri kemerli nişler, dönemin askeri mimari anlayışını yansıtmaktadır.

Koruma ve Restorasyon Çalışmaları

1960'larda Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından uygulanan restorasyon çalışmaları, arkeolojik koruma açısından önemli bir adımdır. 2012 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne alınması, kalenin uluslararası düzeydeki önemini tescillemiştir.

Arkeolojik Ziyaret Önerileri

Kazı başkanı olarak ziyaretçilere önerilerim şunlardır: Öncelikle hamam kalıntılarındaki mozaik döşemeleri inceleyerek Roma dönemi sanat anlayışını gözlemleyin. Kale içindeki sarnıçlar, dönemin su yönetimi teknolojisini anlamak açısından kritik öneme sahiptir. Giriş kapısındaki Arapça kitabeyi mutlaka inceleyin - bu, Anadolu'daki İslami dönem epigrafisinin güzel örneklerinden biridir.

Mamure Kalesi, Anadolu arkeolojisinin en değerli örneklerinden biri olmaya devam ediyor. Her katmanında farklı bir uygarlığın izlerini taşıyan bu yapı, geçmişin sessiz tanığı olarak Akdeniz kıyısında durmaya devam edecek.