Mersin Mavga Kalesi: Mersin'in Selçuklu Döneminden Günümüze Uzanan Tarihi Kalesi

Mersin'in Mut ilçesi sınırları içerisinde yer alan Mavga Kalesi, Anadolu'nun ortaçağ tahkimat mimarisinin özgün örneklerinden birini teşkil etmektedir. Bağcağız Mahallesi, Topluca Köyü kuzeyinde konumlanan bu tarihi yapı, farklı medeniyetlerin egemenlik mücadelelerinin somut bir tanığı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Coğrafi Konum ve Stratejik Önemi

Kale, Kozlar Yaylası civarında, doğu yönünde Eyre Dağı'na bitişik konumda, yekpare ve sarp bir kaya kütlesi üzerine inşa edilmiştir. Yerden yaklaşık 150 metre yükseklikte bulunan bu izole kireçtaşı zirvesi, ovaya hakim stratejik bir noktada yer almaktadır. Bu coğrafi konum, kalenin savunma açısından taşıdığı kritik önemi açıkça ortaya koymaktadır.

Kronolojik Gelişim ve Egemenlik Değişimleri

Mavga Kalesi'nin tarihi gelişimi, Anadolu'nun siyasi dönüşümlerini yansıtan karmaşık bir süreç sergilemektedir. Mevcut kaynaklara göre, kale 1190 yılında Kilikya Ermeni Krallığı tarafından "Maghvaberd" adıyla inşa edilmiş olabilir. Ancak kesin kanıtlar bulunmamakla birlikte, Bizans ve hatta Hitit dönemlerinde de kullanılmış olabileceği öne sürülmektedir.

Kalenin en belgelenmiş tarihi dönemi, 1230 yılında Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubat tarafından alınması/yaptırılmasıyla başlamaktadır. Kule üzerindeki Arapça kitabe, bu tarihi dönüm noktasını kayıt altına almakta ve Mimar Tuğrul'un inşaat sürecindeki rolünü belgelemektedir. Bu kitabe, dönemin mimari geleneği ve inşaat organizasyonu hakkında değerli bilgiler sunmaktadır.

Selçuklu egemenliğinin ardından kale, Karamanoğulları ve Osmanlılar tarafından kullanılmaya devam etmiştir. Bir kaynağa göre 1368 yılında Selçuklular tarafından alınmış ve yıkılmıştır, ancak bu bilginin kronolojik tutarsızlığı dikkat çekmektedir.

Mimari Karakteristikler ve İnşaat Teknikleri

Mavga Kalesi, "kale-dağ" olarak nitelendirilen özgün bir tahkimat türünü temsil etmektedir. Odaların ve sığınakların doğrudan kayanın kendisine oyulması, dönemin mühendislik becerilerini ve coğrafi koşullara adaptasyon yeteneğini göstermektedir.

Kuzeydoğu ucunda bulunan ve günümüze sağlam kalan tek burç, kesme ve moloz kesme taştan inşa edilmiştir. Bu kule aynı zamanda mescit işlevi de görmekte, dönemin askeri-dini mimari anlayışını yansıtmaktadır. Sur duvarları büyük ölçüde tahrip olmuş olmakla birlikte, kalenin orijinal savunma sisteminin izlerini taşımaktadır.

Kale içerisinde kayalara oyulmuş odalar, ahırlar, yemlikler, sulama tekneleri ve su sarnıçları bulunmaktadır. Sarnıçların Horasan harcı ile sıvanması, dönemin ileri inşaat teknolojisini göstermektedir. Açılan odalarda kapı sövelerinin yuvaları ve askıları, gündelik yaşamın organizasyonu hakkında ipuçları vermektedir.

Sosyal Yaşam ve İşlevsel Organizasyon

Mağaralar arasında bulunan kareye veya dikdörtgene yakın küçük girişli kaya mezarları, kalenin sadece askeri bir tesis olmadığını, aynı zamanda sivil yerleşimin de barındırdığını göstermektedir. Eski kaynaklara göre kaleye giriş, uçurum kenarındaki dar bir kireçtaşı rafından sağlanmaktaydı, bu durum savunma stratejisinin ne denli sofistike olduğunu ortaya koymaktadır.

Günümüzdeki Durum ve Koruma Sorunları

Mavga Kalesi, 1993 yılında 1. derece Anıtsal alan olarak tescillenmiş olmakla birlikte, koruma konusunda ciddi sorunlarla karşı karşıyadır. Sadece köy halkı tarafından definecilere karşı korunmakta olan kale, sistematik bir koruma programından yoksundur.

Kaleye ulaşım konusundaki zorluklar da dikkat çekicidir. Kozlar Yaylası'na giden yolun 16'ncı kilometresinde bulunmasına rağmen, kaleye en yakın yoldan belirgin bir patika bulunmamakta ve güvenli bir giriş bulmak zorlaşmaktadır.

Sonuç

Mavga Kalesi, Anadolu'nun ortaçağ tarihi açısından önemli bir belge niteliği taşımaktadır. Selçuklu, Karamanoğulları ve Osmanlı dönemlerindeki kullanımı, Anadolu'nun siyasi ve askeri tarihinin süreklilik ve değişim dinamiklerini anlamamıza katkı sağlamaktadır. Ancak mevcut koruma yetersizlikleri, bu değerli tarihi mirasın gelecek nesillere aktarılması konusunda endişe yaratmaktadır.