Mersin Meydancık Kalesi: Gülnar'ın Antik Başkenti ve Arkeolojik Hazinesi

Otuz yıllık kazı deneyimimde, Anadolu'nun pek çok antik kentinde çalışma fırsatı buldum. Ancak Mersin'in Gülnar ilçesinde, Emirhacı Mahallesi'nde yer alan Meydancık Kalesi, arkeolojik bulgularının zenginliği ve tarihsel derinliği açısından gerçekten istisnai bir konuma sahip. Bu antik kent, toprak altından çıkan her buluntusuyla bize binlerce yıllık bir hikâye anlatıyor.

Stratejik Konumu ve Coğrafi Özellikleri

Kale, Gülnar ilçe merkezine 11 kilometre uzaklıkta, 750 metre uzunluğunda geniş bir tepe üzerinde konumlanmış. Bu coğrafi seçim tesadüf değil - antik dönemde yerleşim yeri seçimi her zaman stratejik düşünülerek yapılırdı. Gülnar ve Aydıncık arasındaki yolun batısında yer alan bu konum, hem ticaret yollarını kontrol etmeyi hem de savunma avantajı sağlamayı mümkün kılıyordu.

Çok Katmanlı Tarihsel Kimlik

Arkeolojik kazılarda en heyecan verici anlardan biri, bir yerleşimin farklı dönemlerdeki isimlerini keşfetmektir. Meydancık Kalesi'nin orijinal adı Hititçe Kiršu'dur. Bu isim, bize Hitit dönemindeki varlığını kanıtlayan önemli bir epigrafik veri. Osmanlı döneminde ise Beydili Kale olarak anıldığını biliyoruz. Ayrıca Pirşu adıyla da başkent olarak anılması, bu yerleşimin siyasi önemini gösteriyor.

İ.Ö. 7. ve 6. yüzyıllarda Pirindu Krallığı'nın başkenti olması, kalenin sadece bir savunma yapısı değil, aynı zamanda bir idari merkez olduğunu ortaya koyuyor. Babil Kralı Nergilissar'ın İ.Ö. 557/556 yılında Pirindu kralı Appuaşu'ya karşı düzenlediği sefer sırasında burayı zapt etmesi, antik kaynaklarda da doğrulanmış tarihsel bir olaydır.

Mimari Kalıntılar ve Stratigrafi

Kazı çalışmalarımızda, mimari kalıntıların analizi her zaman öncelikli konulardan biridir. Meydancık Kalesi'nde anıtsal giriş, doğu mezarı ve hazine binası gibi yapılar, kent planlamasının ne kadar gelişmiş olduğunu gösteriyor. Sur duvarları ise farklı dönemlerde yapılan onarım ve genişletmelerin izlerini taşıyor.

Özellikle hazine binasının varlığı, bu yerleşimin ekonomik gücünü ve idari önemini kanıtlayan arkeolojik bir delil. Antik dönemde hazine binaları sadece önemli merkezlerde inşa edilirdi.

Sanat Eserleri ve Kabartmalar

Pers dönemine ait beş insan figürünün dizden aşağısı yürüyüş halinde gösterildiği kabartma, sanat tarihi açısından son derece değerli. M. Alain Davesne'nin kazı raporlarına göre, bu kabartmaların Hellenistik Dönem'de de kullanılması nedeniyle bitmemiş ve tahrip olmuş durumda olması, kültürel sürekliliği gösteren önemli bir arkeolojik veri.

Sur duvarlarının dışa bakan yüzündeki gizemli kabartma ise, henüz tam olarak çözümleyemediğimiz ikonografik bir buluntu. Bu tür belirsizlikler, arkeolojinin heyecan verici yanlarından biri - her kazı sezonunda yeni ipuçları bulma umudumuz var.

Hitit Kralı Muwattalli'nin Mührü

Kazılarda ele geçen Hitit kralı Muwattalli'nin mührü, bu yerleşimin Hitit İmparatorluğu dönemindeki önemini kanıtlayan kritik bir buluntu. Mühürler, antik dönemde resmi belgelerin doğrulanması için kullanılırdı ve bir kralın mührünün bulunması, o bölgenin idari önemini gösterir.

Meydancık Kalesi Definesi: Numismatik Hazine

1980 yılı kazılarında Emmanuel Laroche başkanlığındaki Fransız kazı heyetinin bulduğu "Meydancık Kalesi definesi", numismatik açıdan olağanüstü değerde. Üç pişmiş toprak kap içerisinde bulunan 5.215 adet gümüş sikke, Hellenistik dönemin ekonomik ve siyasi tarihini anlamamız için benzersiz bir kaynak.

Sikkelerin analizi, dönemin ticaret ağlarını ve siyasi ilişkilerini ortaya koyuyor: 2.400 Büyük İskender, 126 III. Filip, 31 Demetrius Poliorketes, 114 Lysimakhos, 62 Pergamon kralı, 246 Selevkos hükümdarı ve 2.206 Ptolemaios firavunu adına basılmış sikkeler. Bu çeşitlilik, Meydancık'ın farklı krallıklarla ticari ilişkiler kurduğunu gösteriyor.

Sikkelerin çoğunluğunun drahmi ve tetradrahmi, ayrıca oktadrahmi ve dekadrahmi olması, büyük değerli işlemlerin yapıldığını işaret ediyor. Bu bulgular şu anda Silifke Müzesi'nde sergileniyor.

Çok Dönemli Yerleşim Katmanları

Stratigrafik kazılarımızda, Meydancık'ın sadece Hitit ve Hellenistik dönemlerle sınırlı olmadığını görüyoruz. Kent, Babil'in ardından Ahameniş, Makedonya, Mısır ve Selevkos hakimiyetine girmiş. İ.Ö. 2. yüzyılda Mısır krallarına garnizon kenti olması, askeri önemini koruduğunu gösteriyor.

Geç Roma ve Bizans Dönemi izlerinin de bulunması, yerleşimin uzun süre boyunca kesintisiz olarak kullanıldığını kanıtlıyor. Bu tür çok katmanlı yerleşimler, arkeolojik kazılar için hem zorlayıcı hem de son derece değerli.

Kültürel Miras ve Koruma

Babil kralı Nergilissar'ın sefer metinlerinde Appuaşu'nun "atalarının başkenti" olarak geçmesi, bu yerleşimin antik dönemdeki prestijini gösteriyor. Bu tür yazılı kaynaklar, arkeolojik bulgularımızı destekleyen değerli tarihsel veriler.

Arkeolog olarak, Meydancık Kalesi'nin korunması ve gelecek nesillere aktarılması konusunda büyük sorumluluk hissediyorum. Bu antik kent, Anadolu'nun çok katmanlı tarihini anlamamız için vazgeçilmez bir laboratuvar niteliğinde.